Δεκαπενταύγουστος, το «Πάσχα του καλοκαιριού»: 6+4 εκκλησίες που γιορτάζουν

Σε κάθε σπίτι σχεδόν υπάρχει κάποιος που γιορτάζει και σε κάθε χωριό, νησί και πόλη, μια εκκλησία που τιμάται. Ο Δεκαπενταύγουστος είναι μία από τις μεγαλύτερες γιορτές της Ορθόδοξης Εκκλησίας και γιορτάζεται σε όλη τη χώρα με ιδιαίτερη λαμπρότητα.

Η Κοίμηση της Θεοτόκου, αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες γιορτές της Ορθόδοξης Εκκλησίας και μια από τις επίσημες αργίες στην Ελλάδα. Γιορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα, ονομάζεται δε και «Πάσχα του καλοκαιριού», καθώς είναι η μεγαλύτερη γιορτή του καλοκαιριού στη χώρα μας και η προετοιμασία των πιστών αρχίζει από την 1η Αυγούστου με νηστεία που διαρκεί μέχρι τον Δεκαπενταύγουστο.
Σε πόλεις και χωριά, νησιά, μοναστήρια και ξωκλήσια, λαμβάνουν χώρα πολλά έθιμα και παραδόσεις και κάθε μέρος έχει να αφηγηθεί τη δική του ιστορία για την προστάτιδά του Παναγία.
Εκατοντάδες είναι τα προσωνύμια που έχουν αποδοθεί στην Παναγία, ανάλογα με τον τρόπο αγιογραφίας της εικόνας, την παλαιότητά της, τον τρόπο εύρεσής της κ.τ.λ. Έτσι αναφέρεται η Παναγία η Παντάνασσα, η Κρεμαστή, η Επανωχωριανή, η Σπηλιανή, η Γκρεμιώτισσα, Γλυκοφιλούσα, η Κοσμοσώτειρα , η Χοζοβιώτισσα, η Εικοσιφοίνισσα κ.ο.κ.
Σε κάθε σπίτι σχεδόν, υπάρχει και μια γιορτή: Μαρία, Δέσποινα, Μάριος, Παναγιώτης και άλλα ονόματα έχουν την τιμητική τους και σίγουρα όλοι μας έχουμε κάποιον γνωστό εορτάζοντα. Είναι μια αφορμή για θρησκευτική κατάνυξη αλλά και για γνήσιο ελληνικό γλέντι, με χορούς, τραγούδια, εκλεκτούς μεζέδες και μπόλικο κρασί.
Από όλα τα μέρη, η Παναγία Ευαγγελίστρια στην Τήνο, η Παναγία Εκατονταπυλιανή στην Πάρο και η Παναγία Σουμελά στο όρος Βέρμιο, θεωρούνται οι πιο γνωστοί τόποι ιερού προσκυνήματος, θρησκευτικής κατάνυξης και εορταστικής λαμπρότητας.
Νησιωτική Ελλάδα
Σε πολλά νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου Πελάγους, θα βρείτε μεγάλους και μικρότερους ναούς αφιερωμένους στην Παναγία, όπου αναβιώνει κάθε χρόνο το «Πάσχα του καλοκαιριού», ένα «χαρμόσυνο πένθος» και ένα προσκύνημα που μαγνητίζει τα πλήθη.
Τήνος- Ναός της Ευαγγελιστρίας
Ο ιερός ναός της Παναγίας της Τήνου ( www.panagiatinou.gr ), γνωστός επίσης και ως Παναγία Ευαγγελίστρια, είναι ένας από τους σημαντικότερους τόπους ιερού προσκυνήματος στη χώρα αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Κτίστηκε σε σημείο όπου βρέθηκε το 1823, η εικόνα της Παναγίας, κατά τη θρησκευτική παράδοση, μετά από σχετικά οράματα της μοναχής Αγίας Πελαγίας.
Την παραμονή του Δεκαπενταύγουστου, το νησί στολίζεται εορταστικά και πλήθος πιστών συρρέουν στην Τήνο, αναζητώντας παρηγοριά, δύναμη και στήριξη από τη Παναγία. Κατά τη διάρκεια των εορτασμών και μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας, ακολουθεί μεγαλοπρεπής λιτάνευση στους δρόμους της πόλης. Το πανηγύρι διαρκεί έως τις 23 Αυγούστου, στα εννιάμερα δηλαδή της Παναγίας.
Την ίδια ημέρα, η Τήνος γιορτάζει επίσης τον τορπιλισμό στα 1940 του πολεμικού πλοίου «Έλλη», που βρισκόταν αγκυροβολημένο στον όρμο του νησιού για να αποδώσει τις καθιερωμένες τιμές.
Πάρος- Παναγία Εκατονταπυλιανή
Η Παναγία η Εκατονταπυλιανή ή Παναγία η Καταπολιανή, βρίσκεται στην πρωτεύουσα της Πάρου, την Παροικιά και είναι ένα από τα σπουδαιότερα καλοδιατηρημένα παλαιοχριστιανικά μνημεία που βρίσκονται στην ελληνική επικράτεια και μάλιστα το μεγαλύτερο σε μέγεθος. Ονομάστηκε έτσι, καθώς, σύμφωνα με την παράδοση, οι 99 πύλες (πόρτες) της είναι φανερές, ενώ η 100η θα φανερωθεί με το άνοιγμα αντίστοιχης μυστικής πόρτας που βρίσκεται στην Αγιά Σοφιά.
Η ιερή εικόνα της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής που είναι έργο του 17ου αιώνα, αποτελεί τη δεύτερη προσκυνηματική εικόνα των Κυκλάδων μετά την ιερή εικόνα της Παναγίας της Τήνου.
Η Κοίμηση της Θεοτόκου γιορτάζεται εδώ με δοξολογίες σε ατμόσφαιρα βαθιάς θρησκευτικής συγκίνησης, ενώ το απόγευμα της 15ης Αυγούστου στους δρόμους της Παροικιάς οι επισκέπτες συμμετέχουν στην περιφορά της ιερής εικόνας και του επιταφίου. Οι εορταστικές εκδηλώσεις κορυφώνονται το βράδυ, με θεαματικά πυροτεχνήματα και Παριανοί από τις μικρές τους ψαρόβαρκες, ανάβουν φωτοβολίδες και άλλοι χορεύουν παραδοσιακά τραγούδια, ντυμένοι με πολύχρωμες παραδοσιακές φορεσιές.
Κεφαλονιά- Παναγία η Φιδιώτισσα
Στη νότια Κεφαλονιά, κοντά στο χωριό Μαρκόπουλο, τα φιδάκια της Παναγιάς προσελκύουν κάθε χρόνο χιλιάδες προσκυνητές, που βεβαιώνουν με τα μάτια τους ένα μοναδικό φαινόμενο: Στις 15 Αυγούστου κάθε χρόνο, μικρά άκακα φιδάκια εμφανίζονται στον τρούλο της εκκλησίας. Σύμφωνα με τον μύθο, πρόκειται για τις καλόγριες ενός παλιού μοναστηριού που βρισκόταν στη περιοχή, οι οποίες, προκειμένου να μην πέσουν στα χέρια των πειρατών, παρακάλεσαν την Παναγιά να τις μεταμορφώσει σε φίδια.
Την ώρα του εσπερινού, τα φιδάκια κυκλοφορούν ελεύθερα ανάμεσα στους πιστούς, στα προσκυνητάρια και στα στασίδια, χωρίς να φοβούνται ή να πειράζουν κανέναν. Μετά τη 15η Αυγούστου, αναχωρούν και τα φίδια.
Κάρπαθος- Παναγία της Ολύμπου
Πολλοί επισκέπτονται την Κάρπαθο για να βρεθούν στην Όλυμπο, ένα από τα ωραιότερα και πιο παραδοσιακά χωριά της Ελλάδας, όπου μπορεί κανείς να φτάσει μέσα από μια διαδρομή εξαιρετικής φυσικής ομορφιάς, είτε από τη θάλασσα στο λιμάνι του χωριού, το Διαφάνι, με καΐκια που κάνουν καθημερινά τη διαδρομή από τα Πηγάδια.
Εκεί γιορτάζει το Δεκαπενταύγουστο η εκκλησία της Παναγίας, με το εξαιρετικό τέμπλο. Προσκυνητές μπαίνουν από την κεντρική είσοδο κρατώντας μεγάλες αγκαλιές βασιλικό, τον οποίο αφιερώνουν στην Παναγία, ενώ γυναίκες με παραδοσιακές φορεσιές, καταφθάνουν με ένα στολισμένο με λουλούδια και μυρτιές πανέρι στο κεφάλι τους. Μετά την απόλυση, η εικόνα της Παναγίας βγαίνει στο Πλατύ για να την ασπαστούν όλοι.
Οι λειτουργίες είναι βαθιά συνδεδεμένες με το πένθος που χαρακτηρίζει αυτή τη μεγάλη γιορτή του Χριστιανισμού και το αποκορύφωμα του παραδοσιακού εορτασμού είναι ο χορός που λαμβάνει χώρα στη μικρή πλατεία, μπροστά από την εκκλησία.
Nίσυρος- Παναγία Σπηλιανή
Στη Νίσυρο, εξέχουσα σημασία έχει η λατρεία της Παναγιάς. Το μοναστήρι της Παναγιάς Σπηλιανής, ορατό σχεδόν από παντού, γιορτάζει από τις 6 έως τις 15 Αυγούστου, με μεγάλο πανηγύρι. Βρίσκεται χτισμένο στην κορυφή ενός υψώματος, στα βορειοδυτικά του Μανδρακίου.
Εννέα μέρες πριν το Δεκαπενταύγουστο, φτάνουν από τα γύρω νησιά γυναίκες, οι λεγόμενες «εννιαμερίτισσες» και μένουν στη μονή. Καθημερινά κάνουν 300 μετάνοιες και ψάλλουν το μοιρολόι της Παναγίας καθώς και διάφορα αυτοσχέδια «τραγούδια». Τα εννιάμερα της Παναγιάς είναι ένα έθιμο που διατηρείται αναλλοίωτο εδώ και 100 χρόνια.
Το γλέντι ξεκινά τη στιγμή που η εικόνα φτάνει στο χωριό, με τον τοπικό χορό της «κούπας», τραγούδια και άφθονο κρασί, ενώ οι «εννιαμερίτισσες» αποσύρονται.
Λέσβος- Παναγία Αγιασώτισσα
Στο κέντρο της γραφικής κωμόπολης της Αγιάσου, βρίσκεται ο ναός της Kοίμησης της Θεοτόκου. H εκκλησία είναι γνωστή κυρίως για τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Bρεφοκρατούσας και στεγάζει Εκκλησιαστικό Μουσείο με μια σημαντική συλλογή χειρογράφων, σκευών και άλλων εκκλησιαστικών αντικειμένων.
Εκεί, ο Δεκαπενταύγουστος αποτελεί μια ξεχωριστή εμπειρία, καθώς πιστοί, επισκέπτες και ντόπιοι, απολαμβάνουν ένα από τα ωραιότερα πανηγύρια του ανατολικού Αιγαίου. Πολλοί προσκυνητές, με αφετηρία την πόλη της Μυτιλήνης, περπατούν 25 χιλιόμετρα για να φθάσουν στην εκκλησία, όπου και διανυκτερεύουν. Την ημέρα της γιορτής της Παναγίας, ύστερα απ' τη καθιερωμένη λειτουργία, γίνεται η περιφορά της εικόνας γύρω από το ναό, ενώ οι εορταστικές εκδηλώσεις φθάνουν στο αποκορύφωμά τους με τις μουσικές και χορευτικές εκδηλώσεις στην πλατεία του χωριού.
Ηπειρωτική Ελλάδα
Σε πολλά χωριά και πόλεις της Ελλάδας, γιορτάζουν εκκλησίες και μοναστήρια που είναι αφιερωμένα στην Παναγία. Ο Δεκαπενταύγουστος, η Κοίμηση της Θεοτόκου, έχει περάσει στη λαογραφία ως θρησκευτικό πανηγύρι και όχι ως πένθος.
Ημαθία- Παναγία Σουμελά
Στις πλαγιές του Βερμίου, κοντά στο χωριό Καστανιά, ορθώνεται μεγαλόπρεπα η Μονή της Παναγίας Σουμελά ( www.panagiasoumela.gr
), που κτίστηκε το 1951 από τους πρόσφυγες του Πόντου, ως μια προσπάθεια αναβίωσης της ιστορικής ομώνυμης Μονής, τα ερείπια της οποίας βρίσκονται στο όρος Μελά, κοντά στην Τραπεζούντα του Πόντου.
Εδώ φυλάσσεται η παλαιά θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, που σύμφωνα με την παράδοση φιλοτέχνησε ο Ευαγγελιστής Λουκάς, όπως και άλλα κειμήλια του εκεί Μοναστηριού. Η Μονή αποτελεί το πνευματικό κέντρο του Ποντιακού και όχι μόνο Ελληνισμού και τον Δεκαπενταύγουστο συρρέουν εδώ πολλοί πιστοί για να προσκυνήσουν την εικόνα και να συμμετάσχουν στις εκδηλώσεις που διαρκούν δύο ημέρες. Η Θεία Λειτουργία και ο Μεγάλος Εσπερινός της Κοίμησης της Θεοτόκου, τελούνται στη Μονή με θρησκευτική μεγαλοπρέπεια και ιερή ευλάβεια. Στο αποκορύφωμα της μεγάλης γιορτής της χριστιανοσύνης, ποντιακά συγκροτήματα από την Μακεδονία προσφέρουν μοναδικές στιγμές με παραδοσιακά τραγούδια και πολύωρο γλέντι.
Φέρες Έβρου – Παναγία Κοσμοσώτειρα
Στο νοτιοανατολικό άκρο του Ν. Έβρου, στην πόλη των Φερών, βρίσκεται η μονή της Παναγίας Κοσμοσώτειρας, που χτίστηκε το 1151-52 μ.Χ.. Η Παναγία Κοσμοσώτειρα έχει ανακηρυχθεί προστάτιδα των απανταχού Θρακιωτών και ο Ναός της το προσκυνηματικό τους κέντρο.
Το απόγευμα του Δεκαπενταύγουστου, με επίκεντρο την εκκλησία, τελείται μέγας πανηγυρικός εσπερινός. Από το ναό ξεκινά μια από τις πιο συγκινητικές λιτανείες της ιερής εικόνας, ενώ οι εορταστικές εκδηλώσεις ξεπερνούν το στοιχείο της θρησκευτικής κατάνυξης και απογειώνονται με το κέφι και τον χορό.
Σιάτιστα Κοζάνης - Παναγία Μικρόκαστρου
Πολύ κοντά στη Σιάτιστα, στο χωριό Μικρόκαστρο, βρίσκεται το μοναστήρι της Παναγίας Μικροκάστρου, αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Οι ντόπιοι είναι «δεμένοι» με το μοναστήρι και την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας και τον Δεκαπενταύγουστο, μεγάλες παρέες με ολοστόλιστα άλογα, επισκέπτονται το μοναστήρι για να προσκυνήσουν την Παναγιά. Το μεσημέρι επιστρέφουν στην πόλη, όπου το γλέντι και ο χορός στις πλατείες και τα σπίτια, κρατάνε μέχρι τις πρωινές ώρες.
Το έθιμο είναι ευρύτερα γνωστό ως «Οι καβαλάρηδες της Σιάτιστας» και κάθε χρόνο συγκεντρώνει πλήθος επισκεπτών, από ολόκληρη την Ελλάδα, καθώς αποτελεί το μεγαλύτερο και πιο θαυμαστό εορτασμό του Δεκαπενταύγουστου στη Δυτική Μακεδονία.
Γρεβενά- Σαμαρίνα και άλλα χωριά
Στην περιοχή των Γρεβενών και ιδιαίτερα στα ορεινά χωριά του Νομού, η Παναγία γιορτάζεται με ξεχωριστή λαμπρότητα. Χιλιάδες επισκέπτες, από πολλά μέρη της χώρας μαζεύονται εκεί και ξεκινούν ένα ατελείωτο γλέντι, στο όνομα της Παναγιάς.
Το επίκεντρο της γιορτής είναι η πολυτραγουδισμένη Σαμαρίνα και η Μεγάλη Παναγιά, όπου διοργανώνεται τριήμερο πανηγύρι. Παρόμοιο σκηνικό επικρατεί και στη γειτονική Αβδέλλα, όπου για πέντε ημέρες η πλατεία του χωριού παίρνει χρώμα γιορτινό και σφύζει από ζωή.
Άλλες εκκλησίες που γιορτάζουν τον Δεκαπενταύγουστο είναι η Φανερωμένη στην Άνδρο, η Μυρτιδιώτισσα στα Κύθηρα, η Παναγία στο εκκλησάκι στο Κάτω Κουφονήσι, η Αμπελακιώτισσα στη Ναυπακτία, η Παναγία στη Σκιάθο και στη Θάσο, οι εκκλησίες στα Ζαγοροχώρια και πολλές ακόμη.
Πόπη Αθανασοπούλου
pathan@clickatlife.gr