Anemoni: Ορθορεξία: όταν η υγιεινή διατροφή γίνεται εμμονή

Κι όμως, ο «κατακλυσμός» διατροφικών συμβουλών στο διαδίκτυο και στα media μπορεί να πυροδοτεί μια επικίνδυνη, αλλά ακόμη όχι τόσο αναγνωρίσιμη, διατροφική διαταραχή, την ορθορεξία.

Η Orthorexia Nervosa είναι ένας όρος που εισήχθη το 1997 από τον Dr. Steven Bratman, ο οποίος θέλησε να αποδώσει σε μια φράση την εμμονή που μπορεί να έχει κάποιος με το υγιεινό φαγητό, σε σημείο που να ξεπερνά τα όρια και να γίνεται καταναγκασμός, που περιγράφεται σαν μια «πάθηση, μεταμφιεσμένη σε αρετή». Διαφέρει από άλλες διαταραχές, όπως η ανορεξία και η βουλιμία, στο ότι ο στόχος δεν είναι να αδυνατίσει κάποιος, αλλά η επιθυμία να είναι καλά και υγιής ή και να αναρρώσει από ασθένειες, καταναλώνοντας «καθαρές» τροφές που υπόσχονται μακροζωία.
Τι συμβαίνει στα «θύματα» της ορθορεξίας;
Ίσως ο καλύτερος τρόπος να καταλάβετε τι συμβαίνει σε όποιον πάσχει από ορθορεξία είναι μέσα από πραγματικά γεγονότα, όπως συνέβησαν στην Jordan Younger, σύμφωνα με δημοσίευμα της Independent. H Jordan Younger από τη Νέα Υόρκη ξεκίνησε ένα food blog, γνωστό ως The Blonde Vegan, το οποίο εκτός του ότι πήγε πολύ καλά, οδήγησε και σε δημιουργία application, ακόμη και σε σειρά ρούχων με διατροφικά σλόγκαν. Η δημιουργός, θερμή υποστηρίκτρια της «καθαρής διατροφής» μοιραζόταν μέσω του blog τις συμβουλές της για αποτοξίνωση, για δίαιτα με χυμούς (ακολουθώντας συχνά διατροφή «καθαρισμού» με χυμούς για 10 μέρες), αποκτώντας πάνω από 100 χιλιάδες followers στο Instagram.
Παρά του ότι φαινομενικά φαινόταν γεμάτη υγεία, η Younger περνούσε δύσκολα. Οι λήθαργοι της χτυπούσαν συχνά την πόρτα με αυξανόμενη τάση και η περίοδός της σταμάτησε, ενώ ταυτόχρονα αγχωνόταν για την καθημερινή της διατροφή, παθαίνοντας πανικό όταν τύχαινε να προκύψει γεύμα που δεν είχε σχεδιάσει ή που δεν ταίριαζε με τους κανόνες της. Δεν άργησε να καταλάβει ότι κάτι δεν πήγαινε καλά με όλη αυτή τη διαδικασία, αφού σιγά-σιγά οι περιορισμοί αυξάνονταν και το φαγητό είχε πάψει να είναι μια άνετη κι ευχάριστη διαδικασία. Ως vegan, χρησιμοποιούσε αυτή την ταμπέλα για να «κρύψει» από πίσω όλες τις υπόλοιπες επιλογές, η αλήθεια είναι, όμως, πως ό,τι δεν ήταν απαλλαγμένο από ζάχαρη, έλαια, γλουτένη και δεν είχε φυτική βάση, έβγαινε εκτός διατροφικού πλάνου, ενώ ακόμη και τα αβγά έμπαιναν στη λίστα με τις «τροφές φόβου».

Ένα από τα προβλήματα της ορθορεξίας είναι ότι κατά κάποιο τρόπο είναι πιο κοινωνικά αποδεκτή από άλλες διατροφικές διαταραχές, δίνοντας το «ελεύθερο» σε ανθρώπους να συζητούν για το πώς καταπιέζουν τον εαυτό τους να φάει μόνο φρούτα ή χυμούς για κάποιες μέρες και να στερηθεί τρόφιμα από πολλές βασικές διατροφικές ομάδες. Σε αυτό βοηθάει και το ότι η ορθορεξία δεν έχει καταχωρηθεί ακόμη στις διαταραχές, έτσι ώστε ο κόσμος να γνωρίζει σε ευρεία κλίμακα περί τίνος πρόκειται και να αναγνωρίζει πότε ξεπερνά τα όρια. Η Younger τελικά πέρασε από μια μακρά διαδικασία θεραπειών και αλλαγών σε έναν πιο ισορροπημένο τρόπο διατροφής, ξανασυστήνοντας τα αβγά, το ψάρι και το βιολογικό κοτόπουλο στα πιάτα της και αλλάζοντας την ονομασία του blog της σε The Balanced Blonde. Η μετάβαση σίγουρα δεν ήταν εύκολη, αφού δέχτηκε βίαιες αντιδράσεις, ακόμη και απειλές από διάφορους fans.
Η εμμονή είναι ο κύριος ένοχος
Παρ’ όλο που μια διατροφή που επικεντρώνεται σε φυσικές τροφές σίγουρα απέχει πολύ από το να κάνει κακό, το γεγονός ότι μπορεί να προκαλέσει εμμονή είναι αυτό που τελικά βλάπτει την υγεία. Πολλοί ξεκινούν αφαιρώντας μια ολόκληρη διατροφική ομάδα, όπως δημητριακά ή προϊόντα ζωϊκής προέλευσης, τελικά, όμως, καταλήγουν σε μια διατροφή τόσο περιορισμένη που οδηγεί σε ελλείψεις. Όπως στην περίπτωση μιας τηλεοπτικής παρουσιάστριας από το Newcastle, η οποία μετά από ένα πρόβλημα υγείας θέλησε να κάνει ό,τι μπορούσε έτσι ώστε να αναρρώσει όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Στην αρχή, οι περιορισμοί την τόνωναν, καθώς λαχταρούσε οτιδήποτε αγνό. Έκοψε το κρέας, στη συνέχεια τα γαλακτοκομικά, έπειτα έγινε vegan κι όταν δεν είδε να γίνονται θαύματα μεταπήδησε στη ωμοφαγία κι έπειτα στα φρούτα. Κατέληξε να τρώει μόνο βιολογικό πεπόνι και όπως ήταν φυσικό, τα δόντια της άρχισαν να φθείρονται και τα μαλλιά να πέφτουν.
Όπως η ίδια πιστεύει, η ορθορεξία έχει να κάνει λιγότερο με τον έλεγχο και περισσότερο με το αίσθημα ασφάλειας, οδηγώντας σε ένα στάδιο όπου ο άνθρωπος δεν ελέγχει το φαγητό του, αλλά το φαγητό τον άνθρωπο.

Λόγω του ότι δεν είναι καταγεγραμμένη ως διαταραχή, η ορθορεξία δεν παρουσιάζει στοιχεία προκειμένου να διαπιστωθεί αν υπάρχει αύξηση στα περιστατικά. Σύμφωνα, όμως, με τους ειδικούς, «ακούγεται» πολύ τελευταία. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι όλοι οι health bloggers και οι γκουρού της υγιεινής διατροφής συνηγορούν υπέρ της ορθορεξίας, αλλά ότι απεναντίας αυτό το στυλ διατροφής τους «άνοιξε» τον κόσμο, δεν τους περιόρισε. Η ορθορεξία σημαίνει περιορισμοί και μοναξιά. O Dr. Bratman που εισήγαγε τον όρο, αλλά ταυτόχρονα ήταν και ο πρώτος που διαγνώστηκε με ορθορεξία, επιμένει ότι ο κίνδυνος εμφανίζεται όταν η υγιεινή τάση μετατραπεί σε εμμονή. Τότε είναι που ο ορθορεξικός αφιερώνει τον περισσότερο χρόνο της καθημερινότητάς του σχεδιάζοντας, αγοράζοντας, προετοιμάζοντας και καταναλώνοντας συγκεκριμένα γεύματα. Όταν η έμφαση φύγει από το φαγητό, μόνο τότε αυτός που πάσχει από ορθορεξία θα ξαναβρεί τον εαυτό του. Ανάλογα με την περίπτωση και το βαθμό παθολογίας, αυτό μπορεί να χρειαστεί υποστήριξη εξειδικευμένου στις διατροφικές διαταραχές διαιτολόγου, αλλά και εξειδικευμένου ψυχολόγου ή ψυχιάτρου.
Αν, λοιπόν, αντιληφθείτε ότι περνάτε πολλές ώρες την ημέρα σχεδιάζοντας τη διατροφή σας, αν προγραμματίζετε στην εντέλεια τα γεύματά σας μέρες πριν, αν το φαγητό σάς δημιουργεί άγχος, αν η διατροφή σάς απομακρύνει από τους άλλους, δεν σας επιτρέπει να φάτε έξω ή με παρέα, αν αισθάνεστε τύψεις όταν «παραστρατείτε» κι αν η ποιότητα της ζωής σας ολοένα και χειροτερεύει, τότε ίσως τα σημάδια δείχνουν προς μια διαταραχή, που πρέπει να καταπολεμηθεί, έτσι ώστε να βρείτε στο φαγητό και πάλι την απόλαυση, μαζί με την ισορροπία.