Anemoni: Φίδια στο περιβόλι

Βρισκόμαστε πια μέσα στο καλοκαίρι, οι μέρες είναι αρκετά ζεστές και φυσικά όλα τα ζώα του αγρού αναζητούν συχνά λίγο νερό ή υγρασία κοντά στα φυτά του μποστανιού. Ανάμεσα σ΄ αυτά όμως είναι και τα φίδια που συχνά

κάποια από αυτά είναι αρκετά επικίνδυνα. Βέβαια δεν πρέπει να τρομοκρατηθούμε, αλλά να ενημερωθούμε. Και αυτή η ενημέρωση είναι χρήσιμη για όλους και για εμάς σαν καλλιεργητές, αλλά και για τα φίδια του αγρού μας, που μην παρεξενευτείτε από την διατύπωση, ότι αυτά έχουν μέγιστη χρησιμότητα για το περιβάλλον κάνοντας απεντόμωση στους πρώτους μήνες της ζωής τους και συνεχίζοντας με τον έλεγχο των τρωκτικών σε πολύ σημαντικό μέγεθος. Σκεφτείτε ότι περίπου 1.000 τρωκτικά καταναλώνονται ως βορά στο πέρας της ζωής ενός και μόνο φιδιού. Έτσι όταν σκοτώνεται ένα φίδι ουσιαστικά είναι σαν να σώζονται οι ζωές 1.000 τρωκτικών στο κοντινό μέλλον!

Άρα λοιπόν, όχι όλα, αλλά κάποια που θα τα αναφέρουμε παρακάτω και στο βίντεο που υπάρχει, έχουν κάποιο βαθμό επικινδυνότητας, αλλά από την άλλη όλα μας παρέχουν υπηρεσίες χρήσιμες στην ζωή του αγρού μας. Γι΄ αυτό μπορούμε να δημιουργήσουμε μια μακροχρόνια σχέση, μια ασφαλή σχέση και μ΄ αυτά τα ζώα του αγρού, αρκεί να προσέχουμε και να περνουμε κάποια μέτρα ασφαλείας, όπως:

Τα φίδια αναζητούν πάντα ένα δροσερό, σκοτεινό και ασφαλές μέρος για να κρυφτούν και να ξεκουραστούν, ειδικά αφού τραφούν. Άρα όταν πλησιάζουμε τέτοια μέρη για να κάνουμε κάποιες εργασίες φροντίζουμε να φοράμε παπούτσια που θα μας προστατέψουν από μια ανεπιθύμητη επαφή με κάποιο φίδι, όπως γαλότσες και φυσικά φοράμε πάντα γάντια. Ειδικά όταν ξεκινάμε κάποιες υψηλού κινδύνου εργασίες όπως το ξεβοτάνισμα υψηλών χόρτων.

Φροντίζουμε ώστε κοντά και μέσα στον αγρό να κόβουμε – κουρεύουμε τα ψηλά χόρτα.

Κλαδεύουμε τις βάσεις των πυκνών θάμνων έως και 60cm (ίσως και παραπάνω) πάνω από το έδαφος δημιουργώντας κενό από κάτω ή αποφεύγουμε τους πυκνούς θάμνους και την πυκνή βλάστηση γενικά.

Φράσσουμε καλά τις σχισμές των εισόδων της αποθήκης του αγρού, έτσι ώστε να κλείνουν ερμητικά οι πόρτες και τα ανοίγματα. Συχνά τα φίδια βρίσκουν καταφύγιο στα οικίματα κοντά στο περιβόλι.

Φράσσουμε όλες τις εξωτερικές τρύπες και σχισμές οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν προσωρινό καταφύγιο από τα φίδια.

Ακολουθώντας τις παραπάνω συμβουλές αυξάνουμε πολύ το επίπεδο ασφαλείας μας όταν κάνουμε τις δουλιές του αγρού καθώς δημιουργούμε ένα περιβάλλον αρκετά αφιλόξενο για τα φίδια, κάτι που τα κάνει να το απορρίψουν και να επιλέξουν κάποια άλλη περιοχή, πιο βολική στον τρόπο ζωής τους και τις ανάγκες τους. Οι πιθανότητες να βρεθεί ένα φίδι σε περιβάλλον με τις πιο πάνω συνθήκες γίνονται πλέον ελάχιστες και ακόμα λιγότερες να παραμείνει κάποιο που είναι περαστικό.

Τι δεν έχει νόημα να κάνουμε

- Να σκοτώνουμε ανεξελέκτα όποιο φίδι αντιλαμβανόμαστε ότι υπάρχει. Ειληκρινά σας λέμε ότι δεν θα μπορέσετε ποτέ να σκοτώσετε όλα τα φίδια του πλανήτη ή της περιοχής σας, ώστε να μείνετε ασφαλείς. Τότε γιατί να κυρήξετε πόλεμο με τα φίδια;

- Να ακολουθείτε και να εφαρμοζετε τις παρακάτω τεχνικές και μεθόδους που ΔΕΝ έχουν αποτέλεσμα στην απώθηση φιδιών ή είναι επικίνδυνες για τον άνθρωπο και το περιβάλλον:

Θειάφι: Ενοχλητικό στην οσμή για τον άνθρωπο αλλά και αρκετά τοξικό, χωρίς κανένα αποδεδειγμένο αποτέλεσμα στην απώθηση φιδιών.
Σκόρδο ή κρεμμύδι: Κανένα αποδεδειγμένο αποτέλεσμα στην απώθηση φιδιών.
Πετρέλαιο ή βενζίνη: τοξικά για τον άνθρωπο, καταστρεπτικά για το περιβάλλον, χωρίς κανένα αποδεδειγμένο αποτέλεσμα στην απώθηση.
Ναφθαλίνη: Επικίνδυνο υλικό, μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό στο δέρμα, τα μάτια και το αναπνευστικό, βλάβες στο συκώτι, τους νεφρούς, το αίμα και το νευρικό σύστημα, ακόμα και καρκίνο. Δεν έχει αποδεδειγμένο αποτέλεσμα στην απώθηση.
Απωθητικά εμπορίου: Σχεδόν όλα τους είναι βασισμένα σε ναφθαλίνη, θειάφι ή άλλες επικίνδυνες χημικές ουσίες, έχουν αμφίβολη σύσταση και κανένα αποδεδειγμένο αποτέλεσμα στην απώθηση φιδιών. Μάλιστα έχουν βρεθεί φίδια σε κατοικίες περιτριγυρισμένες από απωθητικά εμπορίου βασισμένα στην ναφθαλίνη που υπόσχονταν απώθηση.

Είδαμε ένα φίδι, τι κάνουμε;

Δεν χρειάζεται πανικός, μείνεται απαθείς, ήρεμοι και χαλαροί. Ποτέ ένα φίδι δεν θα ξεκινήσει επίθεση, αν δεν θεωρήσει ότι δέχεται επίθεση. Μην προσπαθήσετε να σκοτώσετε το φίδι καθώς είναι πολύ πιθανό να γίνει επιθετικό και να σας δαγκώσει στην προσπάθειά του να αμυνθεί και να σωθεί. Δεν είναι λίγες οι φορές που κάποιος ή κάποια δαγκώθηκε προσπαθώντας να θανατώσει ένα φίδι. Δώστε χώρο και χρόνο στο φίδι για να φύγει και να κρυφτεί.

Πιο συγκεκριμένα οποιοδήποτε φίδι αντιληφθεί την παρουσία ανθρώπου προσπαθεί πανικοβλημένο να διαφύγει προς κάθε κατεύθυνση και το μόνο που δεν θέλει εκείνη την στιγμή είναι να κάτσει και να αντιμετωπίσει τον άνθρωπο. Αυτή είναι και η κύρια μορφή άμυνας των φιδιών. Κατόπιν εάν το φίδι εγκλωβιστεί σε κάποιο μέρος αντιμέτωπο με τον άνθρωπο τότε θα προσπαθήσει να τρομάξει τον "θύτη" του στρέφοντας το κεφάλι του προς αυτόν και βγάζοντας τον χαρακτηριστικό δυνατό συριγμό που ακούγεται σαν επαναλαμβανόμενο "Σσσσς". Στις περιπτώσεις και μόνο που το ζώο πατηθεί ή αρπαχτεί από κάποιο χέρι έτσι ώστε νιώσει ανήμπορο και ανίκανο να ξεφύγει ή ακόμα όταν ο "θύτης" του έχει πλησιάσει απειλητικά κοντά, τότε και χρησιμοποιεί την έσχατη άμυνά του, το δάγκωμα. Σε καμία άλλη περίπτωση, κανένα φίδι δεν θα έρθει από μόνο του κοντά στον άνθρωπο που τόσο φοβάται για να επιτεθεί και να διακινδυνέψει την ζωή του. Όλα τα άλλα που κατά καιρούς ακούγονται είναι απλά επιβλαβείς μύθοι...

Ωστόσο είναι σημαντικό να μπορούμε να αναγνωρίζουμε το είδος του φιδιού που συναντήσαμε καθώς στην Ελλάδα τα μόνα με ισχυρό δηλητήριο φίδια είναι τα είδη της οχιάς.

Μας δάγκωσε φίδι, τι κάνουμε;

Σε περίπτωση λοιπόν δαγκώματος ως πρώτες βοήθειες συνιστώνται τα παρακάτω:

α. Όχι πανικός, διότι χειροτερεύει την κατάσταση.
β. Αφαίρεση αντικειμένων ή ρούχων που θα μπορούσαν να σφίξουν το μέλος όσο αυτό πρήζεται (π.χ. δαχτυλίδια, ρολόι, βραχιόλια, κτλ)
γ. Ακινησία του θύματος και ιδιαίτερα του τραυματισμένου μέλους για να καθυστερήσει η εξέλιξη των συμπτωμάτων.
δ. Οι τομές στο δέρμα και το ρούφηγμα του δηλητηρίου απαγορεύονται διότι επιδεινώνουν την κατάσταση και τα συμπτώματα.
ε. Όχι αντισηπτικά ή πάγος στην περιοχή του τραύματος.
στ. Όχι χορήγηση στον ασθενή αλκοόλ ή παυσίπονων και άμεση διακομιδή στο νοσοκομείο σε κάθε περίπτωση δήγματος φιδιού οποιουδήποτε είδους.

Τέλος αν γνωρίζουμε το φίδι που μας δάγκωσε αυτή η γνώση μπορεί να μας σώσει και την ζωή αν και σπάνια κάποιος έχει πεθάνει από δάγκωμα φιδιού.

Ποια φίδια λοιπόν είναι τα επικίνδυνα στην Ελλάδα;

Στο βίντεο που ακολουθεί υπάρχει συνοπτικά μια πλήρη πληροφόρηση για όλα τα φίδια της Ελλάδας.

Τα φίδια που απαντιούνται στην Ελλάδα, ταξινομημένα ανά οικογένεια και με αλφαβητική σειρά ανά λαϊκή ονομασία, είναι:

Αγιόφιδο

Κολουμπρίδες:
Αγιόφιδο, Γατόφιδο, Aσινόφιδο, Στεφανοφόρος, Αστραπόφιδο, Εφιός. Dolichophis caspius, Γιατρόφιδο, Λαφιάτης Ασκληπιού, Zamenis longissimus, Δενδρογαλιά, Hierophis gemonensis, Κυβόφιδο, Λιμνόφιδο, Natrix tessellata, Λαφιάτης, Elaphe quatuorlineata, Μαύρο φίδι της Γυάρου, Hierophis gyarosensis , Νανόφιδο, Θαμνόφιδο, Eirenis modestus, Νερόφιδο, Natrix natrix, Σαΐτα, Platyceps najadum, Σαπίτης, Malpolon monspessulanus, Σπιτόφιδο, Zamenis situla, Ζαμενής ο μαύρος, Dolichophis jugularis , Ζαμενής της Ρόδου, Hemorrhois nummifer

Eryx jaculus

Boidae (Βόες): Ερημόφιδο, Eryx jaculus

Τυφλίνος

Typhlopidae: Τυφλίνος, Typhlops vermicularis

Οχιά

Οχιές: Αστρίτης, Βουνόχεντρα, Οθωμανική οχιά, Montivipera xanthina, Λασπόχεντρα, οχιά της Μήλο, Νανόχεντρα, Vipera ursinii, Οχιά, Όχεντρα, Κερασφόρος οχιά.

Το σώμα της οχιάς έχει σχήμα κυλίνδρου, χρώμα σταχτί προς το ξανθό και καλύπτεται από φολίδες, όπως και το κεφάλι. Επίσης, στη ράχη το φίδι έχει σκούρα σχέδια σε σχήμα τεθλασμένης γραμμής, ενώ στο κεφάλι τα σχήματα που έχει σχηματίζουν το γράμμα Χ ή Λ. Το μήκος φθάνει στα αρσενικά μέχρι 60 εκατοστά. Τα θηλυκά έχουν πιο μικρό μήκος. Το κεφάλι της είναι πιο πλατύ προς τα πίσω και διακρίνεται έντονα από το σώμα. Η ουρά της είναι κοντή. Έχει δυνατή όραση ακόμα και στο σκοτάδι, ενώ η ίριδα των ματιών της έχει την ιδιότητα να αλλάζει ανάλογα με την ένταση του φωτός. Στην άνω γνάθο είναι εξοπλισμένη με δύο μυτερά δόντια, μεγαλύτερα από τα κοινά που έχει, τα οποία συνδέονται με αδένες που εκκρίνουν δηλητήριο.

Συμπεριφορά της οχιάς
Όταν η οχιά δαγκώσει τη λεία, τότε πιέζονται οι αδένες και εκκρίνεται δηλητήριο, το οποίο μέσω των δοντιών περνά στην πληγή του θύματος. Ανάλογα με τις περιστάσεις, η οχιά έχει την ικανότητα να καθορίζει την ποσότητα δηλητηρίου που θα χύσει στο θύμα της. Γενικότερα, η ποσότητα του δηλητηρίου είναι ανάλογη του μεγέθους του φιδιού. Επίσης, κάποια είδη τσιμπούν περισσότερο από άλλα. Κάθε χρόνο το δέρμα της αλλάζει, ενώ ανήκει στα είδη που πέφτουν σε χειμερία νάρκη,

Τροφή και επικινδυνότητα της οχιάς
Οι ενήλικες οχιές τρέφονται με μικρά ζώα, όπως ποντίκια, άλλα ερπετά και πτηνά. Το δηλητήριό της είναι επικίνδυνο. Τυπικά περιέχει πολλές πρωτεϊνάσες (ένζυμα που διαλύουν πρωτεΐνες). Αυτές προκαλούν συμπτώματα πόνου, οίδημα και νέκρωση, όπως επίσης και απώλεια αίματος. Ο θάνατος συνήθως επέρχεται από την πτώση της αρτηριακής πίεσης. Οι οχιές δεν επιτίθενται ποτέ στον άνθρωπο εάν δεν πατηθούν, πιαστούν ή απειληθούν άμεσα. Τα περισσότερα δήγματα οχιάς στον άνθρωπο είναι «στεγνά» και προειδοποιητικά, χωρίς την έγχυση δηλητηρίου.

Αν δεχθεί κάποιος δηλητηριώδες δήγμα από οχιά, απαιτείται έγκαιρη ιατρική φροντίδα. Είναι σημαντικό να μην σκιστεί ή κοπεί το δέρμα στο σημείο του δήγματος και να μην δεθεί, το δαγκωμένο μέλος. Το δηλητήριο εξαπλώνεται κυρίως μέσω της λέμφου και όχι της φλεβικής ή αρτηριακής οδού, έτσι το να προκληθεί αιμορραγία στο σημείο του δαγκώματος είναι ανούσιο αλλά και επικίνδυνο, λόγω του τραυματικού σοκ που μπορεί να προκληθεί και να επιδεινώσει την κατάσταση του ασθενούς.

Επίσης μία σφιχτή περίδεση του δαγκωμένου μέλους φράσσει την κυκλοφορία του αίματος και μπορεί να προκαλέσει νέκρωση, γάγγραινα και θρομβώσεις, έτσι είναι σημαντικό να διατηρηθεί η ομαλή κυκλοφορία του αίματος. Στις σοβαρότερες περιπτώσεις, αν δε φέρει το θάνατο, το δήγμα οχιάς αφήνει μόνιμη ουλή στο σημείο του δαγκώματος, ή μπορεί να απαιτηθεί ακρωτηριασμός του μέλους. Μπορεί επίσης η/ο ασθενής να είναι αλλεργικός στο δάγκωμα. Κατά την συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων δηλητηριωδών δηγμάτων στην χώρα μας τα συμπτώματα υποχωρούν μετά την κατάλληλη ιατρική περίθαλψη και επέρχεται η πλήρης ίαση του ασθενούς.

Με δυό λόγια..
Από τα παραπάνω είδη επικίνδυνο δηλητήριο φέρουν μόνο τα 5 είδη οχιάς από την οικογένεια Viperidae που σε περίπτωση έκχυσης αυτού μπορεί να επέλθει ο θάνατος στον άνθρωπο εάν δεν διακομιστεί εντός μερικών ωρών σε νοσοκομείο για τις πρώτες βοήθειες. Τα άλλα 2 δηλητηριώδη φίδια της χώρας μας είναι το Αγιόφιδο ή Γατόφιδο και ο Σαπίτης τα οποία όμως είναι οπισθόγλυφα, που σημαίνει ότι πολύ δύσκολα μπορούν να καταφέρουν δάγκωμα με έκχυση στον άνθρωπο, αλλά και το δηλητήριό τους είναι ασθενές και δεν μπορεί να προκαλέσει θάνατο ή κάποια σοβαρή ασθένεια.

Όλα τα υπόλοιπα φίδια είναι παντελώς άκακα και δεν μπορούν να προκαλέσουν καμία απολύτως βλάβη στον άνθρωπο με κανέναν τρόπο.

Το δηλητήριο των εφιδιών

Το δηλητήριο των φιδιών είναι ένα χημικό σύνθετο μείγμα πρωτεϊνών με πιο σημαντικές τη νευροτοξίνη, κυτταροτοξίνη και την αιματοτοξίνη. Περιέχει ακόμα και ένα μείγμα πρωτεολυτικών ή υδρολυτικών ενζύμων και υαλουρονιδάση. Προκαλούν κυρίως τοπικές αντιδράσεις αλλά και κυτταρικές βλάβες στο τοίχωμα των αγγείων καθώς και συμπτώματα από το νευρικό και την καρδιά.

Τα φίδια που εγκυμονούν κινδύνους όπως προαναφέρθηκε, είναι κυρίως οι έχιδνες (οχιές), ενώ οι κολουμβρίδες (Σαπίτης Αγιόφιδο), προκαλούν κυρίως πόνο και ερεθισμό.

Τα σημαντικότερα συμπτώματα των δηγμάτων των εχιδνών είναι τα παρακάτω:

α. Πόνος στο 100% των περιστατικών, οίδημα που εμφανίζεται περίπου 20 λεπτά μετά το δήγμα και μπορεί να γενικευτεί αργά και εκχύμωση σε μεγάλο ποσοστό.
β. Ναυτία, έμετος, υπόταση και λιποθυμία ή ζάλη αρκετά συχνά
γ. Συχνά ταχυκαρδία λόγω κυρίως πανικού, πυρετός και διόγκωση των επιχωρίων λεμφαδένων.
δ. Σπάνια Παραισθησίες, οίδημα βλεφάρων, θόλωση της όρασης και σπασμοί.

Συνοψίζοντας ...
Τώρα λοιπόν που γνωρίζετε, την επόμενη φορά που θα συναντήσετε εκεί έξω ένα φίδι μην πανικοβληθείτε, μην προβείτε σε βίαιες πράξεις. Εάν δεν σας ενδιαφέρει η παρατήρηση του ζώου αυτού, απλά συνεχίστε τον δρόμο σας κρατώντας μία απόσταση τουλάχιστον 2 μέτρων για να συνεχίσει κι αυτό τον δικό του... και η ζωή συνεχίζεται σε αρμονία και ειρήνη με την φύση...