Η ωρολογιακή βόμβα με το όνομα Σνόουντεν

Στον απόηχο της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, οι ηγέτες του πλανήτη επανέλαβαν ένα χαλαρωτικό μάντρα: Δεν μπορεί να υπάρξει επανάληψη της Μεγάλης Ύφεσης, όχι μόνο επειδή η νομισματική πολιτική ήταν πολύ καλύτερη (πράγματι), αλλά και επειδή ή διεθνής συνεργασία ήταν καλύτερα θεσμοθετημένη. Παρ’ όλα αυτά, ένας άνθρωπος, ο αμερικανός πρώην διαχειριστής συστημάτων της NSA και της CIA, Έντουαρντ Σνόουντεν, απέδειξε πόσο μακριά από την πραγματικότητα παραμένει αυτός ο ισχυρισμός.


Οι παρατεταμένες περίοδοι εντάσεων τείνουν να αποδυναμώνουν τη θεσμική συνεργασία. Τα δύο θεσμικά όργανα που φαίνονταν πιο δυναμικά και αποτελεσματικά κατά την περίοδο 2008-2009 ήταν το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η G-20· η αξιοπιστία και των δύο έχει διαβρωθεί σταθερά κατά τη μακροχρόνια διάρκεια της κρίσης.

Επειδή οι μεγάλες βιομηχανικές οικονομίες φαίνεται να βρίσκονται στο δρόμο προς την ανάκαμψη –όσο αδύναμη κι αν είναι αυτή- κανείς δε φαίνεται να ενδιαφέρεται για το γεγονός ότι οι μηχανισμοί συνεργασίας έχουν φθαρεί. Θα έπρεπε όμως. Το πιθανότερο είναι ότι θα υπάρξουν πολλές ακόμα οικονομικές πυρκαγιές σε διάφορες περιοχές, και ο πλανήτης έχει ανάγκη από μια πυροσβεστική υπηρεσία που θα αναλάβει να τις σβήσει.

Οι πόροι του ΔΝΤ επεκτάθηκαν το 2009, και η οργάνωση έπρεπε να μεταρρυθμιστεί προκειμένου να δώσει φωνή στις αναδυόμενες αγορές. Ωστόσο, ελάχιστη πρόοδος έχει σημειωθεί.

Το Ταμείο αποτέλεσε τον ακρογωνιαίο λίθο του παγκοσμίου οικονομικού συστήματος μετά το 1945. Στη συνέχεια, έπαιξε κεντρικό ρόλο στη διαχείριση της κρίσης χρέους της δεκαετίας του 1980 και στη μετά-κομμουνιστική οικονομική μετάβαση μετά το 1989. Αλλά, κάθε μεγάλη διεθνή κρίση από τότε, έχει υπονομεύσει την εξουσία του. Η ασιατική οικονομική κρίση του 1997-1998 υπονόμευσε τη νομιμότητά του στην Ασία, καθώς πολλές κυβερνήσεις της περιοχής πίστευαν ότι η κρίση υπήρξε αντικείμενο εκμετάλλευσης από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τα χρηματοπιστωτικά τους ιδρύματα.

Η Μεγάλη Ύφεση που επήλθε μετά το 2007 απαξίωσε περαιτέρω το ΔΝΤ για τρεις λόγους. Πρώτον, η αρχική φάση της κρίσης έμοιαζε με αμερικάνικο φαινόμενο. Δεύτερον, η δυναμική συμμετοχή του ΔΝΤ στην παρατεταμένη κρίση του ευρώ έμοιαζε με προνομιακή μεταχείριση προς την Ευρώπη και τους Ευρωπαίους. Ειδικότερα, η απαίτηση ότι, επειδή ο κόσμος επικεντρώθηκε στην Ευρώπη, ένας ακόμα Ευρωπαίος (και συγκεκριμένα Γάλλος) θα έπρεπε να διαδεχθεί τον τότε διευθύνοντα σύμβουλο του ΔΝΤ, Ντομινίκ Στρος-Καν, ήταν ακατανόητη για τις μεγάλες αναδυόμενες χώρες της αγοράς. Τελικά, όπως και στην ασιατική κρίση, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τα «σπάσανε» με το Ταμείο, και άρχισαν να κατηγορούν τις αναλύσεις του για τη σύγχυση και τη νευρικότητα που προκάλεσαν στις αγορές.

Σε σχέση με τα μεγάλα ζητήματα που διέπουν την παγκόσμια οικονομική κρίση –το πρόβλημα των τρεχουσών συναλλαγών και το ποιες χώρες θα πρέπει να προσαρμοστούν, και τον συμβιβασμό της οικονομικής μεταρρύθμισης με την ατζέντα της ανάπτυξης- το ΔΝΤ δεν έχει να πει πολλά περισσότερα, ή τουλάχιστον δε μπορεί να τα πει πιο αποτελεσματικά, από ό,τι μπορούσε πριν από την κρίση.

Η G-20 ήταν ο μεγάλος νικητής της οικονομικής κρίσης. Οι παλιότερες σύνοδοι κορυφής (η G-7 ή, με την προσθήκη της Ρωσίας, η G-8), καθώς και η συνεδριάσεις G-7 των Υπουργών Οικονομικών, δεν ήταν πια ιδιαίτερα σύννομες. Αποτελούνταν από χώρες οι οποίες είχαν προκαλέσει στην πραγματικότητα τα προβλήματα· κυριαρχούνταν από τις ΗΠΑ· και υπέφεραν από βαριά υπέρ-εκπροσώπηση εκ μέρους των μεσαίου μεγέθους ευρωπαϊκών χωρών.

Αντιθέτως, η G-20 έβαλε στο παιχνίδι τις μεγάλες αναδυόμενες αγορές, και η αρχική της υπόσχεση ήταν να παρέχει έναν τρόπο για να ελέγχουν και να κατευθύνουν το ΔΝΤ. Το νέο κλίμα της παγκόσμιας οικονομικής αλλαγής καθεστώτος αντικατοπτρίστηκε από την επίσημη φωτογραφία που χρησιμοποιήθηκε ευρέως για την κάλυψη των πιο επιτυχημένων συνόδων κορυφής της G-20, που έλαβαν χώρα στο Λονδίνο τον Απρίλιο του 2009.

Σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο, η σύνοδος κορυφής του Λονδίνου μετρίασε τη χρηματοπιστωτική «μόλυνση» που προερχόταν από τη νότια Ευρώπη· έδωσε στην Παγκόσμια Τράπεζα πρόσθετους πόρους για να ασχοληθεί με το πρόβλημα της χρηματοδότησης του εμπορίου για τις αναδυόμενες αγορές εξαγωγών· έμοιαζε να προσδίδει μεγαλύτερη δύναμη και νομιμότητα στο ΔΝΤ· και φάνηκε να καταλύει το συντονισμό των φορολογικών κινήτρων για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης.

Ωστόσο, μόνο τα πιο τεχνικά από τα τέσσερα αυτά επιτεύγματα –τα δύο πρώτα- άντεξαν στη δοκιμασία του χρόνου. Όλα τα υπόλοιπα που συμφωνήθηκαν στη σύνοδο κορυφής του Λονδίνου βγήκαν ξινά. Η ιδέα των συντονισμένων δημοσιονομικών κινήτρων κατέστη προβληματική όταν έγινε προφανές ότι πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δε μπορούσαν να αναλάβουν περισσότερο χρέος χωρίς να διαταράξουν τις αγορές και χωρίς να ωθήσουν τον εαυτό τους σε έναν μη βιώσιμο κύκλο όλο και πιο ακριβού δανεισμού.

Και όμως, όσο περιορισμένα και αν αποδείχθηκαν τα επιτεύγματα της συνόδου κορυφής του Λονδίνου, η ίδια η σύνοδος δεν είχε απαξιωθεί πλήρως ακόμη μέχρι τις αποκαλύψεις του Σνόουντεν. Μπορεί οι ηγέτες και τα επιτελεία τους να πίστευαν, αφελώς, ότι η επικοινωνία τους ήταν πραγματικά ασφαλής. Αλλά, οι αποκαλύψεις του Σνόουντεν ότι οι Βρετανοί οικοδεσπότες της συνάντησης φέρεται να παρακολουθούσαν την επικοινωνία των συμμετεχόντων, καθιστούν δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι θα μπορέσει να επαναληφθεί η ειλικρινής οικειότητα των προηγουμένων συνόδων κορυφής. Και, με την κατασκοπεία να απευθύνεται προφανώς κυρίως σε εκπροσώπους των αναδυόμενων οικονομιών, το χάσμα μεταξύ αναπτυγμένων και αναδυόμενων οικονομιών έχει διευθυνθεί περαιτέρω.

Οι ηγέτες του πλανήτη φαίνονται εν μέρει αδαείς και εν μέρει παραπλανητικοί όσον αφορά την απάντηση στις καταγγελίες. Έχουν πιθανότατα δίκιο να τονίζουν πόσο λίγα γνωρίζουν πραγματικά σε σχέση με την παρακολούθηση. Είναι στη φύση των περίπλοκων προγραμμάτων συλλογής στοιχείων να μην έχει κανείς πραγματική, γενική εικόνα.

Όμως, η έλλειψη διαφάνειας που περιβάλλει την παρακολούθηση δεδομένων σημαίνει ότι, όταν ένας πληροφοριοδότης διαρρεύσει ορισμένες πληροφορίες, μπορεί ο καθένας να τις χρησιμοποιήσει για να σχηματίσει τη δική του εκδοχή σχετικά με το πώς και το γιατί διαμορφώνεται η πολιτική. Συνεπώς, οι αποκαλύψεις ενθαρρύνουν τις «τρελές» θεωρίες συνομωσίας.

Ο ουσιαστικός απόηχος της συνόδου κορυφής του Λονδίνου έχει ήδη προκαλέσει εκτεταμένη απογοήτευση σχετικά με τη διαδικασία της G-20. Η υπόθεση Σνόουντεν έχει καταστρέψει οποιαδήποτε ψευδαίσθηση που μπορεί να υπήρχε για την εμπιστοσύνη μεταξύ των ηγετών –αλλά και για την ικανότητα τους. Με τη χορήγηση ασύλου στον Σνόουντεν για έναν χρόνο, ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, θα έχει την «ωρολογιακή βόμβα» στα εδάφη του όταν φιλοξενήσει τη φετινή σύνοδο κορυφής στην Αγία Πετρούπολη.
 

 

 

sofokleous10.gr/24 ωρες