Anemoni: Η μακρά διαδρομή στο λαβύρινθο του Μνημονίου

Συμπληρώθηκαν πέντε χρόνια από τη μέρα που ο Γ. Παπανδρέου έβαζε, από το Καστελόριζο, την Ελλάδα στη μεγαλύτερη οικονομική περιπέτεια της σύγχρονης ιστορίας της

Μια ολόκληρη πενταετία που μοιάζει με... αιώνα έχει περάσει από την ημέρα που ο Γιώργος Παπανδρέου έβαλε την Ελλάδα στα μνημόνια. Μέσα σε πέντε χρόνια και οι ζωές των Ελλήνων δεν θυμίζουν σε τίποτα τον Έλληνα της... δόξας του 2004.

Του Παναγιώτη Ευθυμιάδη

Παρόλο που η νέα κυβέρνηση λέει σε κάθε ευκαιρία ότι το Μνημόνιο δεν υπάρχει πια και ανήκει στην ιστορία, οι συνέπειες είναι εδώ και τις ζουν σήμερα εκατομμύρια Έλληνες. Η αγωνία για το αύριο, η δραματική αύξηση των αυτοκτονιών και η διαρκής υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου έχουν σημαδέψει ανεξίτηλα τον ελληνικό λαό.

Η μαύρη επέτειος

Είναι Παρασκευή 23 Απριλίου 2010. Σε ένα δραματικό διάγγελμα από το ακριτικό Καστελόριζο ο Γιώργος Παπανδρέου παίρνει «το όπλο του ΔΝΤ που είχε βάλει στο τραπέζι» και πατάει τη σκανδάλη.

Ανακοινώνει την είσοδο της Ελλάδας στον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης και τα μνημόνια. Η επόμενη μέρα αν και ηλιόλουστη βρίσκει τους Έλληνες σκεφτικούς, σκυμμένους, σκυθρωπούς...

Από τότε οι Έλληνες βγήκαν εκατοντάδες φορές στους δρόμους, έγιναν μαζικές ειρηνικές ή όχι διαδηλώσεις, εμφανίστηκαν και εξαφανίστηκαν οι Αγανακτισμένοι, σημειώθηκε η τραγωδία με τους νεκρούς της Marfin.

Στις 23 Απριλίου του 2010, ο Γιώργος Παπανδρέου έβαλε την Ελλάδα στον λεγόμενο μηχανισμό στήριξης, την γνωστή τρόικα, ή τους γνωστούς σήμερα ως θεσμούς με τη συμμετοχή και την επίβλεψη του ΔΝΤ. Του Ταμείου που καταφεύγουν πτωχευμένες και χρεοκοπημένες χώρες. Το ταμείο που πάντα λειτουργεί με στόχο να πάρουν τα λεφτά τους οι δανειστές αδιαφορώντας για τις ζωές των ανθρώπων...

Ο τότε Ευρωπαίος Επίτροπος Οικονομικών Όλι Ρεν εύχεται στους Έλληνες καλό κουράγιο γνωρίζοντας ότι το σπιράλ της αδιέξοδης πολιτικής που θα εφαρμοζόταν θα στοίχιζε πολλά.

Αυτή τη μαύρη επέτειο του 2010 όλοι θέλουν να την ξεχάσουν. Είναι άγνωστο αν ο πρώην πρωθυπουργός θα λάμβανε και σήμερα την ίδια απόφαση, όμως η αλήθεια είναι μία. Είναι η πενταετία που έζησαν οι Έλληνες, αλλά ενδεχομένως και τα επόμενα χρόνια, εφόσον η χώρα καταφέρει να μείνει όρθια τους επόμενους μήνες.

Η ομολογία είναι πλέον ξεκάθαρη. Η τρόικα απέτυχε, έκανε λάθη, η πολιτική της ήταν καταστροφική. Ο πολιτικός χάρτης της χώρας άλλαξε, οι στρατιές των ανέργων αυξήθηκαν κατακόρυφα, οι συνταξιούχοι, οι απόμαχοι της εργασίας έχασαν σχεδόν αμέσως πάνω από το 40% του εισοδήματός τους, οι δημόσιοι υπάλληλοι υπέστησαν δραματικές μειώσεις, ενώ πάνω από 1 εκατομμύριο Έλληνες του ιδιωτικού τομέα έμαθαν να ζουν και να πληρώνονται με καθυστέρηση εξαμήνου.

Όσο για τη φορολογία δεν χρειάζεται να γραφτούν πολλές γραμμές... Οι φτωχότεροι πλήρωσαν με αύξηση φορολογίας 337%, ενώ οι πλούσιοι με 9%... Από το χαράτσι του Ευάγγελου Βενιζέλου, μέχρι τον ΕΝΦΙΑ του Αντώνη Σαμαρά, την κατάργηση του αφορολόγητου, την έκτακτη εισφορά αλληλεγγύης που είναι έκτακτη εδώ και χρόνια... οι Έλληνες πληρώνουν και βρίσκονται με το χέρι στην τσέπη.

Κανείς δεν ξέρει αν πραγματικά το 2010 ο τότε πρωθυπουργός πίστευε ότι το μνημόνιο ήταν η λύση. Ότι το μνημόνιο θα έβαζε την Ελλάδα σε αυτό το... απάνεμο όπως είχε πει λιμάνι, που μέχρι και σήμερα όμως έχει μπει στη δίνη πολλές φορές.

Το γεγονός ότι παρέλαβε χάος τον Οκτώβριο 2009 δεν μπορεί να το αμφισβητήσει κανείς όμως οι κινήσεις του από την ημέρα που ανέλαβε και από τα «λεφτά που υπήρχαν» ήταν ομολογουμένως δυσνόητες. Αρχικά μοιράστηκαν λεφτά, όμως στη συνέχεια ο «τιτανικός» που όδευε προς τα βράχια είχε ως αποτέλεσμα να βγει η χώρα από τις αγορές, παρά τις δραματικές περικοπές.

Στις 3 Μαΐου η Ελλάδα ζήτησε 80 δισ. ευρώ από την ευρωζώνη και 30 δισ. ευρώ από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Στις 8 Μαΐου εγκρίθηκε το δάνειο μαμούθ, και τα χρήματα έφεραν παρέα το μνημόνιο.

Η πρώτη επαφή των Ελλήνων με τα μέτρα της τρόικας

Τα πρώτα μέτρα του πρώτου μνημονίου ανακοινώθηκαν στις 2 Μαΐου και άφησαν άφωνους τους Έλληνες. Μεταξύ των σκληρών μέτρων ήταν η αντικατάσταση του 13ου και 14ου μισθού των δημοσίων υπαλλήλων με επίδομα 500 ευρώ σε όλους όσοι έχουν αποδοχές μέχρι 3.000 ευρώ και πλήρης κατάργηση των δύο μισθών για μεγαλύτερες αποδοχές.

Έρχεται ακόμη η αντικατάσταση 13ης και 14ης σύνταξης με επίδομα 800 ευρώ για συντάξεις ως 2500 ευρώ. Εφαρμόζεται αύξηση του υψηλού συντελεστή ΦΠΑ από 21% σε 23%, του μεσαίου από 10% σε 11% (από 1η Ιουλίου 2010) και από 11% σε 13% (από 1η Ιανουαρίου 2011) και αντίστοιχα του χαμηλού στο 6,5% (από 1η Ιανουαρίου 2011). Επιπλέον προβλέπονται αύξηση ορίου απολύσεων και μείωση του κατώτατου μισθού.

Όλα αυτά ήταν απλά μια γεύση του μνημονίου και μόνο...

Όπως ήταν αναμενόμενο η κατάσταση δεν άλλαξε. Η ελληνική οικονομία μπήκε σε ένα φαύλο κύκλο αφού τα μέτρα ήταν υφεσιακά και όσο πιο βαθιά μέσα στην ύφεση έμπαινε η χώρα, τόσο έχανε τους στόχους των μνημονίων. Ο χρόνος κυλούσε... Τα μέτρα παίρνονταν, αναθεωρούνταν και η οικονομία βυθιζόταν στο χάος.

Αλλάζει δραματικά το σκηνικό στα εργασιακά και τις ΔΕΚΟ, αλλάζει δραστικά το φορολογικό με σταδιακή κατάργηση του αφορολόγητου, ενώ το Σεπτέμβριο του 2011 ο τότε υπουργός Οικονομικών, Ευάγγελος Βενιζέλος ανακοινώνει νέα έκτακτα συμπληρωματικά μέτρα μετά από διαφωνία με την τρόικα για τη «μαύρη τρύπα» στα δημοσιονομικά. Τότε επιβάλλεται το περίφημο «χαράτσι» της ΔΕΗ και νέες περικοπές σε συντάξεις και εφάπαξ αλλά και νέες περικοπές μισθών στους δημοσίους υπαλλήλους.

Το μνημόνιο «τρώει» πρωθυπουργούς και κόμματα

Τον Οκτώβριο του 2011, αποφασίστηκε το κούρεμα του ελληνικού χρέους με τη συμμετοχή των ιδιωτών και την ανάληψη νέων επαχθών υποχρεώσεων από την ελληνική κυβέρνηση. Ο Γιώργος Παπανδρέου θέλησε να βάλει σε δημοψήφισμα τη συμφωνία και τελικά οδηγήθηκε σε παραίτηση - ανατροπή.

Συγκροτήθηκε μεταβατική κυβέρνηση υπό τον Λουκά Παπαδήμο και τη συνεργασία ΠΑΣΟΚ-ΝΔ, με τον ΛΑΟΣ να συμμετέχει αρχικά, αλλά να αποχωρεί αργότερα.

Η κυβέρνηση αυτή διεκπεραίωσε το κούρεμα (PSI), το οποίο τελικά είχε αμφίβολο αποτέλεσμα και έβαλε την υπογραφή της στο τρίτο μνημόνιο οδηγώντας τη χώρα στις εκλογές του 2012. Το νέο Μνημόνιο ψηφίζεται, αλλά ο Αντώνης Σαμαράς, στη μεγαλύτερη εσωκομματική κρίση, διαγράφει 20 βουλευτές που αντιδρούν.

Η νέα κυβέρνηση, αυτή που προέκυψε από τις δεύτερες εκλογές του 2012, στηριζόταν αρχικά από τη ΝΔ, το ΠΑΣΟΚ και από τη ΔΗΜΑΡ.

Όμως, όπως απέδειξε η ιστορία των μνημονίων η κρίση κατεβάζει γρήγορα πρωθυπουργούς και εξαφανίζει από τον πολιτικό χάρτη κόμματα. Η ΔΗΜΑΡ μετά το λουκέτο στην ΕΡΤ φεύγει από την κυβέρνηση και λίγο αργότερα χάνεται από τον πολιτικό χάρτη.

Ο Αντώνης Σαμαράς μένει 2,5 χρόνια στην εξουσία, κατά πολλούς κάνει ολοκληρωτική μνημονιακή στροφή, η χώρα βγαίνει (με οργανωμένη από τους Ευρωπαίους κατά πολλούς) στις αγορές και στις εκλογές του 2015 γνωρίζει οδυνηρή ήττα, όπως και το ΠΑΣΟΚ που μετά βίας μένει στη Βουλή.

Η νέα κυβέρνηση, αυτή του ΣΥΡΙΖΑ και των Ανεξάρτητων Ελλήνων αναλαμβάνει τον Ιανουάριο. Από τότε η τρόικα αλλάζει όνομα και γίνεται θεσμοί, τα κλιμάκια των δανειστών κάνουν έλεγχο της ελληνικής οικονομίας κλεισμένα σε ξενοδοχείο υπό τον φόβο μη φωτογραφηθούν στην είσοδο των υπουργείων και οι Έλληνες ζουν με την αγωνία αν το κράτος θα καταφέρει να πληρώσει μισθούς και συντάξεις στο τέλος του μήνα.

Η διαπραγμάτευση βρίσκεται σε εξέλιξη και ο χρόνος τελειώνει. Η χώρα ουσιαστικά δεν φαίνεται να έχει κάνει και πολλά βήματα προς τα εμπρός από το Καστελόριζο. Συνεχίζει να ψάχνει εκείνο το απάνεμο λιμάνι, εκείνο το οξυγόνο που θα της δώσει τις απαραίτητες ανάσες.

Στο μεταξύ η Ελλάδα μπορεί να μένει όρθια την τελευταία πενταετία, όμως δεν είναι σίγουρο ότι αυτό ισχύει και για τους Έλληνες...