Τι σημαίνει ο κήπος στην Ελλάδα

Κήπος χωρίς φυτά για την ελληνική νοοτρο­πία είναι κάτι το αδιανόητο και το ανυπόστατο, ενώ αντίθετα μπορεί να υπάρξει τοπίο χωρίς φυτά. Ακόμη και στην καθημερινή γλώσσα με την έννοια του πρασίνου ο Έλληνας

καλύπτει τον κήπο, το τοπίο, το φυτό κ.ο.κ. Στον κήπο διακρίνεις αμέσως τη ζωή και την εξέλιξη, ενώ στο τοπίο μπορεί να έχουν πετρώσει και ακινη­τοποιηθεί τα πάντα ή να αποτελείται μόνον από στοιχεία σκληρών και άψυχων υλικών. Αλλά για να γίνει πιο εύκολα κατανοητή η σημασία του κήπου και του τοπίου για την ελληνική νοοτρο­πία, ας δούμε πρώτα πρώτα τη σημασία αυτών των δύο εννοιών.

Το τοπίο αλλά και ο κήπος αναφέρονται σε κάποια εικόνα και οντότητα και έχουν ως βα­σική παράμετρο εξελίξεως και μεταβολής την καθοριστική επίδραση του χρόνου αλλά και τη βιολογική μεταβολή των στοιχείων που τα συ­γκροτούν. Τι είναι κήπος και τι σημαίνει ο κήπος για τον Έλληνα αλλά και πώς ο τελευταίος τον υλοποιεί, από τη στιγμή που έχει την ιδέα για την κατασκευή του και πώς στη συνέχεια την υλοποιεί.

Κήπος μπορεί να είναι μια γλάστρα επάνω στη ξερολιθιά της μάντρας του κυκλαδίτικου χωριού, αλλά και το τεράστιο σύνθετο κατασκεύασμα που περιβάλλει την εξοχική κα­τοικία του «φιλόδοξου» νεοαστού στο Λαγονήσι των Αθηνών ή στη Βουρβουρού της Χαλ­κιδικής.

Μπορεί να είναι το εμπνευσμένο δημιούργημα ενός καλού κηποτέχνη ή αρχιτέκτονα τοπίου, αλλά και το κατασκεύασμα ενός ερασιτέχνη σχεδιαστή, ο οποίος απλώς και αποσπασματικώς συνέραψε στοιχεία άσχετα μεταξύ τους από διάφορες πηγές (φωτογραφίες περιοδικών από άλλες χώρες διαφορετικών οικολογικών δεδομένων και νοοτροπιών, εντυπωσιακές μιμήσεις κήπων άλλων συμπολιτών, διακριτών μεν αλλά όχι και διακεκριμένων για την πολιτιστική καλ­λιέργεια και αισθητική τους ευαισθησία κ.ο.κ.)

Σίγουρα είναι ο χώρος που θα φιλοξενήσει τα μικρά παιδιά και τα εγγόνια του ιδιοκτήτη για να παίξουν και να χαρούν ή πέρα και από αυτά ο χώρος που θα ζήσουν τα κατοικίδια ζώα που τυχόν έχει η οικογένεια. Τα ζώα και τα παιδιά όμως χρειάζονται απεριόριστο χώρο και στην προσπάθεια να τον αποκτήσουν θα αποτελέσουν μελλοντικό πρόβλημα για την καλή κατάσταση και εξέλιξη του κήπου, ειδικότερα εάν αυτός είναι περιορισμένων διαστάσεων.

Είναι το πράσινο στοιχείο που συνδέει τον ιδιοκτήτη του με το ευρύτερο φυσικό περιβάλ­λον αλλά και τον απομονώνει από τον ενοχλητικό γείτονα.

Είναι η δημιουργία που θα θυμίζει στον ιδι­οκτήτη την περιοχή ή την επαρχία που έζησε προτού αυτός αστικοποιηθεί στον περιορισμέ­νο χώρο της μεγάλης πόλης, αλλά και ο χώρος που θα φιλοξενήσει τα φυσικά στοιχεία που αποζητούσε και δεν εύρισκε στο παρελθόν.

Είναι το απαραίτητο διακοσμητικό στοιχείο που θα συμπληρώσει την εξωτερική εικόνα της κατοικίας του ή του χώρου που ζει και εργάζε­ται, αλλά και που ταυτόχρονα θα τονίσει την κοινωνική ή οικονομική διαφορά -θετική ή αρ­νητική- που έχει από τον γείτονα.

Είναι το διακοσμητικό συμπλήρωμα της κατοι­κίας του στο οποίο θα προσπαθήσει να εντάξει στοιχεία από οπτικά ερεθίσματα που έχει από άλλους κήπους που έχει επισκεφθεί ή της γειτο­νιάς στην οποία σήμερα ζει και εργάζεται.

Είναι το στοιχείο που, εάν χρησιμοποιηθεί επιδέξια, θα βοηθήσει στην ενσωμάτωση και το κρύψιμο ενός ανεπιθύμητου κατασκευαστικού στοιχείου (δεξαμενή νερού, απαραίτητη σκά­λα, αναλειμματικά τοιχία κ.λπ.) ή στην προβολή ενός επιθυμητού. Είναι γνωστή η άποψη των κακόβουλων που πιστεύουν ότι το χώμα, δη­λαδή ο κήπος, βοηθά τους γιατρούς και τους αρχιτέκτονες να κρύβουν και να σκεπάζουν τα λάθη τους. Πολύ περισσότερο όμως το πράσινο που αναπτύσσεται επάνω σ' αυτό.

Είναι το δημιούργημα που η κατασκευή του συναρτάται με το φυσικό περιβάλλον και εξαρ­τάται άμεσα από αυτό, και κάθε λάθος που θα γίνει ιδιαίτερα στην επιλογή του φυτικού υλικού αργά ή γρήγορα θα ξεχωρίσει και θα εντυπωσιάσει άσχημα. Είναι ένα κύριο και αυτοδύναμο έργο που αρχίζει στο τελείωμα της κατασκευαστικής φάσεως της κατοικίας ή μια ανεξάρτητη επέμ­βαση που ξεκινά από τη σύλληψη του σχεδί­ου του σπιτιού και εξελίσσεται παράλληλα με αυτό;

Ιστορικά, η έλλειψη πραγματικής παιδείας και παραδόσεως που χαρακτηρίζει την ελλη­νική κοινωνία στον τομέα αυτό δεν δημιουργεί προϋποθέσεις διαχωρισμού, αξιολογήσεως και κατατάξεως υποκειμενικών και αντικειμενικών κριτηρίων, τα οποία επιλεγόμενα με τεχνολο­γική και αισθητική ωριμότητα να συντελέσουν σε μια λύση αποδεκτή, λειτουργικά και σημα­σιολογικά. Απαιτείται βέβαια χρόνος για να δη­μιουργηθεί μια παράδοση που να λειτουργή­σει σαν τη λυδία λίθο και να αποτελέσει την αισθητική βάση ώστε ο κήπος ή ο ανοικτός πράσινος χώρος μιας πόλεως που κατασκευ­άζεται στην Ελλάδα να αποτελεί αντικείμενο σοβαρής κριτικής και αισθητικού προβλημα­τισμού, αλλά και την απαρχή διαμορφώσεως μιας συνέχειας.

Η ελληνική αισθητική τις τελευταίες δεκαε­τίες έχει καταγράψει σημαντική δραστηριότη­τα σε πολλούς τομείς, όπως στην αρχιτεκτονι­κή, τη διακοσμητική κ.λπ. Θα έπρεπε ανάλογη δραστηριότητα να χαρακτηρίζει την τοπιοτεχνία όσο και την κηποτεχνία, που οπωσδήπο­τε είναι μια συνακόλουθη τέχνη, ιστορικά και λειτουργικά, μιας ευρύτερης που θα μπορούσε να ονομασθεί αισθητική του χώρου.

Πηγή:

Γιάννης Σπαντιδάκης. Από το βιβλίο: «Ελληνικός Κήπος». Εκδόσεις: Σταμούλης

και 4myhouse/Fytokomia.gr