Τα Δελφικά Παραγγέλματα που βρέθηκαν στο Αφγανιστάν

Του Γιώργου Λεκάκη

Η Αλεξάνδρεια του Ώξου, αργότερα Ευκρατιδία, σήμερα Αϊ Χανούμ (Ai-Khanoum, δηλ. «Κυρία της Σελήνης» στα ουζμπεκικά), ήταν μια από τις πρωτεύουσες πόλεις του Ελληνο-βακτριανού Βασιλείου.

Νομιζόταν ότι ιδρύθη στα τέλη του 4^ου αιώνα π.Χ., μετά τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Αλλά πρόσφατη έρευνα έδειξε έντονα ότι η πόλις ιδρύθη περί το 300-280 π.Χ. από τον, επίσης Μακεδόνα, αυτοκράτορα των Σελευκιδών, Αντίοχο Α΄ τον Σωτήρα, ο οποίος της έδωσε τιμητικώς το όνομα του Παμμέγιστου των Ελλήνων!

Σήμερα, η πόλις ευρίσκεται στην επαρχία Takhar, στο βόρειο Αφγανιστάν, στη συμβολή του ποταμού Panj με τον ποταμό Kokcha, και των δύο παραποτάμων της Amu Darya, ιστορικά γνωστών ως Ώξος, και στο κατώφλι της Ινδίας…

Διάφορες επιγραφές σε κλασσικά, μη βαρβαρικά (διεθνώς non-barbarized), ελληνικά κείμενα έχουν βρεθεί στην Αλεξάνδρεια του Ώξου.

Σε ένα ταφικό μνημείο-ηρώον, που αναγνωρίζεται στην ελληνική γλώσσα ως «τάφος του Κινέα», ο οποίος επίσης περιγράφεται ως οικιστής (ιδρυτής) του ελληνικού οικισμού, και ο οποίος χρονολογείται στο 300-250 π.Χ., ευρέθη μια επιγραφή με τα Δελφικά Παραγγέλματα / εντολές!

Η επιγραφή με τα δελφικά παραγγέλματα,

που βρέθηκε στην αρχαία Αλεξάνδρεια του Ώξου

(νυν Αϊ Χανούμ του Αφγανιστάν).

Άρα το πρώτο πράγμα που σκέφτηκαν να μεταφέρουν, και να εκθέσουν στον τάφο του ιδρυτή της πόλεως, είναι το «ευαγγέλιό» τους, τις ηθικές αξίες τους, το κοινωνικό τους συμβόλαιο, που δεν ήταν άλλο από τα Δελφικά παραγγέλματα.

Συγγραφέας κάποιος Κλέαρχος. Η επιγραφή ευρέθη σε βάση στήλης. Εξηγεί ότι ο Κλέαρχος αντέγραψε τα δελφικά παραγγέλματα από τους Δελφούς. Η δεύτερη, περιείχε το μόνο τελικό μέρος από τα Δελφικά Παραγγέλματα, που δεν χωρούσε στην στήλη: 

ἀνδρῶν τοι σοφὰ ταῦτα παλαιοτέρων ἀνάκει[τα]ι

Ανδρών παλαιότερων σοφά έχουν ανατεθεί

ῥήματα ἀριγνώτων Πυθοῖ ἐν ἠγαθέαι·

ρήματα[1] σπουδαίων στην ιερωτάτη Πυθώ[2],

ἔνθεν ταῦτ[α] Κλέαρχος ἐπιφραδέως ἀναγράψας

που ο Κλέαρχος με προσοχή ανέγραψε εδώ

εἵσατο τηλαυγῆ(*) Κινέου ἐν τεμένει.

να φαίνονται από μακρυά, στου Κινέα το τέμενος.

Το επίγραμμα είναι το τελευταίο από τα Δελφικά Επιγράμματα συμβούλευε:

παῖς ὢν κόσμιος γίνου,

ως παιδί γίνε κόσμιος[3]

ἡβῶν ἐγκρατής,

ως έφηβος, εγκρατής[4],

μέσος δίκαιος,

ως μέσος[5] δίκαιος,

πρεσβύτης εὔβουλος

ως πρεσβύτης[6] εύβουλος[7],

τελευτῶν ἄλυπος.

(και) να πεθαίνεις, άλυπος[8].

Η γνωστή διεθνώς ως «επιγραφή του Κινέα» / «Inscription of Kineas», του 2^ου  αι. π.Χ., εκτίθεται στο Μουσείο Guimet.

(*) Το αρχαίο ελληνικό πρόθεμα τηλε-, τηλ-, για την εκ του μακρόθεν επικοινωνία, για την εξ αποστάσεως σχέση, χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα, ακόμη και για την πιο προηγμένη τεχνολογία: Τηλεόραση, τηλέφωνο, τηλεσκόπιο, κλπ. Το έφεραν δε και άνθρωποι, που είχαν αυτήν την ιδιότητα: Τηλέμαχος, Τηλεφάεσσα, κλπ.

Για ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ: Ai-Khanoum.

---

[1] Αποφθέγματα.

[2] Πυθία.

[3] Ευγενικός, να έχεις καλούς τρόπους.

[4] να ελέγχεις τα πάθη σου.

[5] Μεσήλιξ. Ακόμη το λέμε «σε μέση ηλικία».

[6] Πρέσβυς = μεγάλος σε ηλικία. Το λέμε ακόμη και σήμερα ως πρεσβύτερος.

[7] Να έχεις καλές βουλές, να δίνεις σωστές συμβουλές.

[8] Χωρίς να μη λυπηθείς, χωρίς λύπη.

ΕΛΛΑΝΙΑ ΠΥΛΗ