Ο ιστορικός Στίβεν Σπίλμπεργκ

Η «Γέφυρα των κατασκόπων» κυκλοφορεί στις αίθουσες και βρίσκουμε μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να ασχοληθούμε με τη λιγότερο εμπορική πλευρά του σημαντικού σκηνοθέτη.

Δε χωρά αμφιβολία πως ο Στίβεν Σπίλμπεργκ είναι από τους σπουδαιότερους δημιουργούς που έχει βγάλει το σινεμά. Όσο χρονών και αν είσαι, δε γίνεται να μην έχεις μεγαλώσει με κάποια από τις ταινίες του. Από «Τα σαγόνια του καρχαρία» μέχρι τον E.T. και τον Ιντιάνα Τζόουνς και από το «Κάπταιν Χουκ» έως το «Τζουράσικ Παρκ», σίγουρα υπάρχει κάποια ταινία του που έχεις συνδέσει άρρηκτα με την παιδική σου ηλικία. Εκτός όμως από αυτά τα μεγάλα και ευρέως αγαπητά blockbuster, ο Σπίλμπεργκ έχει και μια άλλη πλευρά, αυτή της ενασχόλησης με την ιστορία.
Η αλήθεια είναι πως οι περισσότερες ιστορικές του ταινίες δεν έχουν ιδιαίτερες εκπλήξεις και στοχεύουν στην ανάδειξη του ηρωισμού των πρωταγωνιστών μέσα από εύκολη επίκληση στο συναίσθημα. Υπάρχουν όμως μερικές (πολύ) φωτεινές εξαιρέσεις και κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι όλες του είναι τρομερά καλογυρισμένες.
Αυτή την εβδομάδα κυκλοφορεί στις αίθουσες η νέα ταινία του Σπίλμπεργκ με τίτλο «Η γέφυρα των κατασκόπων» και βασίζεται πάνω σε μια αληθινή ιστορία από τον Ψυχρό Πόλεμο. Η άποψή μας είναι πως πρόκειται για την πιο μεστή δουλειά του Σπίλμπεργκ την τελευταία δεκαετία, με στιβαρές ερμηνείες και εκπληκτική ατμόσφαιρα. Με αυτή την αφορμή λοιπόν, ας κάνουμε μια αναδρομή στη φιλμογραφία του Σπίλμπεργκ βάζοντας σε μια αξιολογική σειρά όλες τις ιστορικές του ταινίες.

8. «Amistad» (1997) Ας μιλήσουμε ανοιχτά. Το «Armistad» έχει όλα αυτά τα στοιχεία που δε μας αρέσουν καθόλου σε μια ιστορική ταινία. Παρακολουθεί μια ανταρσία σε ένα πλοίο που μεταφέρει σκλάβους κατά μήκος των ακτών της βορειανατολικής Αμερικής και όσο δυνατή κι αν είναι η ιστορία και όσο καλογυρισμένη κι αν είναι η ταινία, προσπαθεί να περάσει το μήνυμά της ελευθερίας με τόσο απλοποιημένο τρόπο και σου επιβάλλει δια της συναισθηματικής βίας να νιώσεις πράγματα ώστε εν τέλει να καταλήγει διδακτική και επίπεδη. Δείτε το «12 χρόνια σκλάβος» σε αντιδιαστολή με το «Armistad» και θα καταλάβετε ακριβώς τι θέλουμε να πούμε.

7. «Το άλογο του πολέμου» (2011) Πάντα ο Σπίλμπεργκ έβρισκε χώρο και χρόνο στη φιλμογραφία του ώστε να χωρέσει ιστορικές ταινίες, αλλά αυτή τη δεκαετία φαίνεται πως το ενδιαφέρον του έχει στραφεί αποκλειστικά στο είδος. Η αρχή του σερί που τρέχει πραγματοποιήθηκε με «Το άλογο του πολέμου», το οποίο μας μεταφέρει στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και μέσα στο χαμό που επικρατεί επικεντρώνεται στη σχέση ενός νεαρού άντρα με το άλογό του. Είναι από αυτές τις περιπτώσεις που συγκινείσαι διαβάζοντας και μόνο την υπόθεση, αλλά είναι τόσο «ευτελής» η διαχείριση του περιεχομένου που καταφέρνει να σε εκνευρίσει. Καλογυρισμένο αλλά παλιομοδίτικο, «Το άλογο του πολέμου» δεν έχει κανένα λόγο ύπαρξης την τρέχουσα δεκαετία.

6. «Always» (1989) Εδώ έχουμε να κάνουμε με μια ταινία που χωράει οριακά στη λίστα, αλλά σε αυτή την περίπτωση θα αφήσουμε την αμφιβολία υπέρ του σκηνοθέτη. Το «Always» είναι ριμέικ του «A Guy Named Joe, ένα ρομαντικό δράμα του 1943 που τοποθετείται στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Σπίλμπεργκ το πήρε από την εποχή του και το έκανε μοντέρνο, εμπλουτίζοντάς το με κάποια κωμικά στοιχεία. Σύμφωνα με τον ίδιο τον Σπίλμπεργκ το «A Guy Named Joe» είναι από τις ταινίες που τον έκαναν να ασχοληθεί με το σινεμά και το σεβόμαστε αυτό, το τελικό αποτέλεσμα του «Always» είναι πάντως κάπως χλιαρό και κερδίζει πόντους μόνο μιας περίεργης αίσθησης του χιούμορ στα όρια της παρωδίας που σου δίνει την αίσθηση ότι ο Σπίλμπεργκ μέσω αυτής της ταινίας ατενίζει το έργο του μέσα από τα μάτια των κριτικών και του κόσμου. Από τις λίγες ταινίες του Σπίλμπεργκ που τις προσπέρασε τόσο ο χρόνος. Αξιοσημείωτη πάντως η τελευταία παρουσία της Όντρεϊ Χέπμπορν επί της οθόνης.

5. «Lincoln» (2012) Μετά «Το άλογο του πολέμου», ο Σπίλμπεργκ πήγε ακόμη πιο πίσω για να δημιουργήσει το πορτρέτο του πιο εμβληματικού προέδρου των ΗΠΑ, Αβραάμ Λίνκολν. Πιο συγκεκριμένα, η ταινία επικεντρώνεται στα τελευταία χρόνια του Λίνκολν, όταν ο Εμφύλιος Πόλεμος έφτανε προς το τέλος του και βασικός σκοπός του ήταν να περάσει μια τροπολογία που να ακυρώνει δια νόμου τη σκλαβιά. Το μεγαλύτερος μέρος του φιλμ αποτελείται από διαβουλεύσεις μέσα και γύρω από το Κογκρέσο και αν όλο αυτό φαίνεται αφόρητα βαρετό, αν και είναι κατά διαστήματα, υπάρχει μια αγωνία και ένα σασπένς που σε κρατάει. Και εκτός όλων των άλλων, στο επίκεντρο βρίσκεται η ερμηνεία του Ντάνιελ Ντέι-Λιούις. Αξιόλογη προσπάθεια, αν και απευθύνεται κατά βάση στα πατριωτικά αισθήματα του αμερικανικού κοινού.

4. «Η αυτοκρατορία του Ήλιου» (1987) Από τις πιο αδικημένες ταινίες στη φιλμογραφία του Σπίλμπεργκ, «Η αυτοκρατορία του Ήλιου» ακολουθεί τον μικρό Κρίστιαν Μπέιλ καθώς παλεύει να επιβιώσει μόνος του, αποκομμένος από την οικογένειά του στην Κίνα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν η χώρα βρισκόταν υπό ιαπωνική κατοχή. Αυτό το οδοιπορικό έχει αρκετά ενδιαφέροντα στοιχεία που θυμίζουν μέχρι και ευρωπαϊκό σινεμά και νιώθεις πως εκείνη τη στιγμή ο Σπίλμπεργκ είχε τέτοιο πάθος να εξερευνήσει τις δυνατότητες του φιλμ όσο και ο μικρός πρωταγωνιστής να εξερευνήσει μια νέα ήπειρο. Από αυτές τις ταινίες που περνούν το τεστ του χρόνου και δικαιώνονται μεταγενέστερα.

3. «Μόναχο» (2005) Το «Μόναχο» είναι ένα φιλμ-σταθμός στη σύγχρονη πορεία του Σπίλμπεργκ. Για την ακρίβεια ενώ διατηρεί πολλά από τα στοιχεία που τον έκαναν γνωστό, έχει μια αίσθηση περιπέτειας που δύσκολα βρίσκεις σε τέτοιο βαθμό στα ιστορικά δράματα του Σπίλμπεργκ. Η υπόθεση ακολουθεί τα γεγονότα που εκτυλίχθηκαν μετά τη σφαγή του Μονάχου το 1972 και παρουσιάζει την αποστολή μιας ομάδας Ισραηλινών απέναντι στους ύποπτους Παλαιστίνιους για το συμβάν. Η ταινία κρατά ίσες αποστάσεις απέναντι στις δύο πλευρές, η σκηνοθεσία και η φωτογραφία είναι υψηλών προδιαγραφών και η ροή είναι καταιγιστική. Ένα κερδισμένο στοίχημα μέσα στην εμπορική φιλμογραφία του Σπίλμπεργκ. Η σημαντικότερη παρουσία του Ντάνιελ Κρεγκ πριν γίνει ο 007.

2. «Η διάσωση του στρατιώτη Ράιαν» (1998) Στα τέλη των 90s έγιναν της μόδας οι πολεμικές ταινίες. Ό,τι καλύτερο βγήκε από αυτή τη φάση είναι με διαφορά «Η λεπτή κόκκινη γραμμή», ακολουθεί κατά πόδας ωστόσο «Η διάσωση του στρατιώτη Ράιαν». Πρόκειται για μια ταινία που εν μέσω της απόβασης στη Νορμανδία επικεντρώνεται σε μια μικρή μονάδα στρατιωτών που προσπαθούν να σώσουν έναν άλλο στρατιώτη από τα χέρια των Γερμανών. Και είναι από αυτές τις περιπτώσεις που μια ταινία οριοθετεί το είδος της και είναι τόσο καλή ώστε κανείς αργότερα να μην μπορεί να την ξεπεράσει. Όταν αναφέρεσαι στο κινηματογραφικό 1998 «Η διάσωση του στρατιώτη Ράιαν» μονοπωλεί το ενδιαφέρον είτε σου αρέσει είτε όχι και είναι ίσως η πρώτη φορά που ένα ιστορικό δράμα του Σπίλμπεργκ είναι τόσο ευχάριστο ως κινηματογραφική εμπειρία.

1. «Η λίστα του Σίντλερ» (1993) Το αδιαπραγμάτευτο ιστορικό αριστούργημα του Σπίλμπεργκ. Ένας Γερμανός επιχειρηματίας γίνεται ανθρωπιστής όταν βλέπει τις θηριωδίες των Ναζί απέναντι στους Εβραίους και αυτή η μετάλλαξη πραγματοποιείται με το γνωστό μεν κινηματογραφικό τρόπο του Σπίλμπεργκ, αλλά πρόκειται για αληθινή ιστορία και η προσέγγιση σε συγκινεί αληθινά και είναι από αυτές τις φορές που πράγματι μια ταινία μπορεί να σου αλλάξει την κοσμοθεωρία. Αξεπέραστη η ερμηνεία του Λίαμ Νίσον.

Bonus: «1941: Από πού πάνε για το Χόλιγουντ, παρακαλώ;» (1979)
Εδώ έχουμε να κάνουμε με μια περίπτωση που δεν έχει καμία σχέση με οποιαδήποτε άλλη ενασχόληση του Σπίλμπεργκ με την ιστορία, αφού αφήνει στην άκρη το πολύ «σοβαρό» ύφος του και παρωδεί πρόσωπα και καταστάσεις, μεταφέροντας με σπαρταριστό τρόπο τον πανικό πριν την επιδρομή των Ιαπώνων στο Περλ Χάρμπορ. Το χιούμορ είναι περίεργο και δεν έχει διατηρηθεί καλά στο πέρασμα των χρόνων, ενώ η αποσπασματική μορφή δε βοηθά καθόλου. Ως ιδέα πάντως είναι μια ευπρόσδεκτη παρεμβολή στη φιλμογραφία του Σπίλμπεργκ και το καστ είναι κάτι παραπάνω από εξαίσιο.
Η ταινία «Η γέφυρα των κατασκόπων» θα βγει στις αίθουσες στις 26 Νοεμβρίου, από την Odeon.


Γιάννης Μόσχος
ymoschos@clickatlife.gr