Anemoni: Αιτίες και τρόποι αντιμετώπισης της ενδοοικογενειακής βίας

...από την Μαρία Σκαμπαρδώνη

Η ενδοοικογενειακή βία είναι ένα φαινόμενο λυπηρό αλλά, δυστυχώς, ένα υπαρκτό

γεγονός που οξύνεται βρίσκοντας πρόσφορο έδαφος την οικονομική και κοινωνική κρίση που βιώνουμε. Και είναι ένα γεγονός λυπηρό, διότι αφήνει ανεξίτηλα σημάδια στο σώμα και την ψυχή των ανθρώπων που την υφίσταται, αλλά και γιατί αναπαράγεται πολλές φορές και από τα ίδια τα θύματά της (έχει διαπιστωθεί ότι πολλά άτομα που ασκούν βία είχαν κακοποιηθεί και εκείνα στην παιδική τους ηλικία).

Η βία σε κάθε μορφή της ( σωματική, συναισθηματική, λεκτική), έχει μόνο ένα σκοπό: να υποβαθμίσει την οντότητα του ατόμου που τη δέχεται και να επιβάλλει την ανωτερότητα του ατόμου που την ασκεί. Σκοπός της είναι να πληγώσει εσκεμμένα με κάθε τρόπο τον άνθρωπο που την εισπράττει.

Αν και αποδέκτες της ενδοοικογενειακής βίας είναι συνήθως γυναίκες, οφείλουμε να σημειώσουμε ότι έχουν σημειωθεί και περιστατικά βίας εναντίων και ανδρών, σε μικρότερο, φυσικά, ποσοστό. Επειδή όμως τα θύματα αυτού του φαινομένου είναι περισσότερο γυναίκες – δεδομένου ότι σε σωματική δύναμη οι άνδρες υπερέχουν- για αυτό γίνεται περισσότερο μνεία σε αυτές. Όμως, ακόμα και για το ανδρικό φύλο έχουν σημειωθεί περιστατικά βιαιοπραγίας εις βάρος τους.

Η ενδοοικογενειακή βία είναι "παιχνίδι" ανωτερότητας και άσκησης εξουσίας. Ο θύτης επιβάλλει με κάθε τρόπο την ανωτερότητά του στο θύμα, εξαναγκάζοντάς το ακόμα και σε σεξουαλική πράξη χωρίς τη θέληση του. Τις περισσότερες φορές εμφανίζεται μετανιωμένος, απολογείται και ζητάει συγγνώμη, αιτιολογώντας τη συμπεριφορά του σε παράγοντες όπως οικονομικές δυσκολίες, αλκοόλ κτλ. Και ακριβώς εκείνη η στιγμή που φαινομενικά αλλάζει τότε είναι και η κρίσιμη στιγμή, διότι ο βίαιος χαρακτήρας του θα επιστρέψει ακόμα πιο δυναμικά.

Oφείλουμε να αναγνωρίσουμε κάποια χαρακτηριστικά του άνδρα –θύτη:
Χαμηλή αυτοεκτίμηση: Χρησιμοποιεί τον αυταρχισμό, τη βίαιη συμπεριφορά – πολλές φορές εξαναγκάζει το θύμα σε σεξουαλική πράξη χωρίς τη θέλησή του – ως μέσο για να αυξήσει τον ανδρισμό του.

Παραδοσιακές αντιλήψεις: Πιστεύει στην υπεροχή των ανδρών και στον παραδοσιακό τους ρόλο μέσα στην οικογένεια.

Απώλεια ελέγχου των πράξεών του: Το άτομο δεν αντιλαμβάνεται τις συνέπειες των πράξεών του στο θύμα.

Επιρρίπτει τις περισσότερες φορές ευθύνες στη σύζυγο/σύντροφό του και σε εξωγενείς παράγοντες: Φταίει η συμπεριφορά, το προκλητικό ντύσιμο της συζύγου, προβλήματα στη δουλειά ή οι οικονομικές δυσκολίες.

Γιατί όμως μία γυναίκα υπομένει αυτή τη συμπεριφορά και μένει αδρανής; Οφείλουμε και στη γυναίκα- θύμα να επισημάνουμε κάποια χαρακτηριστικά που συνθέτουν το προφίλ της:

Παραδοσιακές αντιλήψεις: Πιστεύει στα στερεότυπα του γυναικείου ρόλου και στον παραδοσιακό ρόλο της γυναίκας μέσα στην οικογένεια. Πολλές γυναίκες έχουν υπάρξει θύματα καταπίεσης και κακοποίησης και στην παιδική τους ηλικία.

Χαμηλή αυτοεκτίμηση: Νοιώθει αδύναμη και ξεκρέμαστη χωρίς την παρουσία του συζύγου της, φοβάται να πάρει πρωτοβουλίες.

Ενοχές και εκλογίκευση: Νοιώθει ότι έχει και εκείνη μερίδιο ευθύνης για τη συμπεριφορά του συζύγου της και εκλογικεύει την κατάσταση πείθοντας τον εαυτό της ότι τα παιδιά χρειάζονται και τους δύο γονείς για να μεγαλώσουν σωστά , χωρίς να αποκτήσουν το στίγμα των χωρισμένων γονιών.

Έλλειψη υποστηρικτικού περιβάλλοντος: Πολλές γυναίκες δε βρίσκουν στήριξη από την οικογένειά τους, έρχονται συχνά αντιμέτωπες με αντιλήψεις τύπου: κάνε υπομονή, δεν πρέπει να χαλάσεις την οικογένειά σου.

Φόβος: Φοβάται το αγριότερο ξέσπασμα του συζύγου της και τις συνέπειες που θα μπορούσε αυτό να έχει.

Ντροπή: Δε θέλει να αποκαλύψει ότι είναι θύμα κακοποίησης , γιατί πιστεύει ότι θα θιγεί η αξιοπρέπειά της.

Αισθήματα αγάπης και έρωτα: Πολλές γυναίκες παραδέχονται ότι είναι ακόμα ερωτευμένες με το σύζυγό τους και προσδοκούν ότι εκείνοι μπορεί να αλλάξουν συμπεριφορά και τότε θα τα ξεχάσουν αυτά και θα είναι ευτυχισμένες. Πολλές φορές , μάλιστα, χρησιμοποιούν και οι ίδιες το σεξ , επειδή πιστεύουν ότι θα κατευνάζουν την οργή του συζύγου.

Η κακοποίηση ξεκινά από πιο ήπια περιστατικά μέχρι να φτάσει στην πιο "καταστροφική" φάση του , όταν η γυναίκα πια έχει πειστεί ότι δεν μπορεί να ξεφύγει από το περιβάλλον κακοποίησης και όλο αυτό που υφίσταται.

Η γυναίκα σε έναν πιο ήπιο διαπληκτισμό, προσπαθεί με κλάμα, υποτακτικότητα, ευγένεια να κατευνάσει την οργή του συζύγου , ώστε να μην υπάρξει κάποιο πιο οξύ και βίαιο επεισόδιο.

Τα περιστατικά βίας μπορεί να οξυνθούν ακόμα περισσότερο- μπορεί να υπάρξει ακόμα και ξυλοδαρμός.

Στην Τρίτη φάση, έχουμε εκδηλώσεις μεταμέλειας του συζύγου. Ο σύζυγος/σύντροφος εκδηλώνει υπερβολική ευγένεια, ζητά συγγνώμη και εκδηλώνει την αγάπη του με πράξεις και δώρα προς το θύμα. Και αυτή η φάση της μεταμέλειας, είναι η χειρότερη, μιας και η γυναίκα έχει φτάσει σε ένα επίπεδο εξάρτησης.

Τα παιδιά που έχουν γίνει μάρτυρες βίαιης συμπεριφοράς και κακοποίησης, και σαν αυτόπτες μάρτυρες αλλά και σα θύματα και τα ίδια, εμφανίζουν πολλές φορές ψυχοσωματικά συμπτώματα όπως απόσυρση από τον κοινωνικό περίγυρο, φοβίες, εφιάλτες και νυχτερινή ενούρηση, και πολλές φορές υπάρχει κίνδυνος να επαναληφθεί και από τα ίδια η βίαιη συμπεριφορά και στην πορεία της ενήλικης ζωής τους. Το ακόμα πιο λυπηρό είναι ότι και οι ίδιες οι γυναίκες μπορεί να κακοποιήσουν και οι ίδιες τα παιδιά τους, αναπαράγοντας τη βία.

Πρέπει να επισημανθεί ότι η βία δεν πρόκειται να κατευναστεί με τη σιωπή, η σιωπή μπορεί μόνο να ενθαρρύνει. Η βία σε κάθε έκφανσή της – από την ενδοοικογενειακή, μέχρι τη βία απέναντι στον αδύναμο- εκφράζει μόνο τη δειλία εκείνου που την πράττει. Κάθε γυναίκα και κάθε άνθρωπος που βιώνει την κακοποίηση , πρέπει να βρίσκει τη δύναμη και να αναζητά τρόπους διαφυγής- και υπάρχουν τρόποι.
Η βία υπάρχει ακόμα και πίσω από τις πόρτες καθωσπρέπει σπιτιών, πίσω από πόρτες αξιοπρεπών οικογενειών που πολλές φορές μπορεί και να έχουν το θαυμασμό των άλλων για την υποτιθέμενη ευτυχία τους. Κανένας άνθρωπος δεν είναι αδύναμος να αντιδράσει όταν ακεραιότητα και η αξιοπρέπειά του θίγεται-εμείς πείθουμε τον εαυτό μας ότι είμαστε αδύναμοι.
Η βία – κάθε μορφή της –οφείλει να κόβεται από τη ρίζα για να μη διαιωνίζεται και έτσι να αναπαράγεται. Και όπως έλεγε και ο αξέχαστος Μάνος Χατζιδάκις: Όποιος δε φοβάται το πρόσωπο του τέρατος, έχει αρχίσει να του μοιάζει.